1 Among the studies which have come to my attention are the following, listed in chronological order of publication. H. Luxardo, K., Das päpstliche Vordecretalen-Gesandtschaftsrecht (dissertation, Innsbruck 1878). Pokorny, A., Die Wirksamkeit der Legaten des Papstes Honorius III. in Frankreich und Deutschland (Krems 1886). Frommel, O., Die päpstliche Legationsgewalt im deutschen Reiche während des 10., 11. und 12. Jahrhunderts (dissertation, Heidelberg 1898). Grosse, A., Der Romanus legatus nach der Auffassung Gregors VII. (dissertation, Halle 1901). Massino, J., Gregor VII. im Verhältnis zu seinen Legaten (dissertation, Greifswald 1907). Ruess, K., Die rechtliche Stellung der päpstlichen Legaten bis Bonifaz VIII. (Paderborn 1912). Schumann, O., Die päpstlichen Legaten in Deutschland zur Zeit Heinrichs IV. und Heinrichs V., 1056–1125 (dissertation, Marburg 1912). Bachmann, J., Die päpstlichen Legaten in Deutschland und Skandinavien, 1125–1159 (Historische Studien 115; Berlin 1913). Engelmann, O., Die päpstlichen Legaten in Deutschland bis zur Mitte des 11. Jahrhunderts (dissertation, Marburg 1913). Zimmermann, H., Die päpstliche Legation in der ersten Hälfte des 13. Jahrhunderts, vom Regierungsantritt Innocenz’ III. bis zum Tode Gregors IX., 1198–1241 (Paderborn 1913). Tillmann, H., Die päpstlichen Legaten in England bis zur Beendigung der Legation Gualas, 1218 (dissertation, Bonn 1926). Ohnsorge, W., Die Legaten Alexanders III. im ersten Jahrzehnt seines Pontifikats, 1159–1169 (Historische Studien 175; Berlin 1928). Friedlaender, I., Die päpstlichen Legaten in Deutschland und Italien am Ende des XII. Jahrhunderts, 1181–1198 (Historische Studien 177; Berlin 1928). Dunken, G., Die politische Wirksamkeit der päpstlichen Legaten in der Zeit des Kampfes zwischen Kaisertum und Papsttum in Oberitalien unter Friedrich I. (Historische Studien 209; Berlin 1931). Schieffer, T., Die päpstlichen Legaten in Frankreich vom Vertrage von Meersen (870) bis zum Schisma von 1130 (Historische Studien 263; Berlin 1935). Paro, G., The Right of Papal Legation (Washington 1947). Janssen, W., Die päpstlichen Legaten in Frankreich vom Schisma Anaclets II. bis zum Tode Coelestins III., 1130–1198 (Cologne 1961). Additional references, particularly to periodical literature, may be found both through these works and through the items cited in the following three footnotes.Google Scholar

2 Frances Underhill, A., ‘Papal Legates to England in the Reign of Henry III, 1216–1272’ (unpublished Ph.D. dissertation, Indiana University 1965).Google Scholar

3 Richard Schmutz, A., ‘The Foundations of Medieval Papal Representation’ (unpublished Ph.D. dissertation, University of Southern California 1966).Google Scholar

4 Donald Queller, E., The Office of Ambassador in the Middle Ages (Princeton 1967).Google Scholar

5 John Watt, A., The Theory of Papal Monarchy in the Thirteenth Century, The Contribution of the Canonists (New York 1965), especially Part Two; and my own ‘Legatus, the Lawyers and the Terminology of Power in Roman Law,’ Studia Gratiana 11 (1967) 461–490.Google Scholar

6 In order to facilitate and to shorten reference, texts and their citation from the Corpus will conform with <e>P. Krueger, Mommsen, T., et al. , edd., Corpus Iuris Civilis 3 vols. (Berlin 1889–95), with the following abbreviations employed: D. for Digest, C. for Codex, J. for Institutes and N. for Novels. I have consulted two editions of the Glossa ordinaria, Lyons 1569 and Lyons 1584.P.+Krueger,+Mommsen,+T.,+et+al.+,+edd.,+Corpus+Iuris+Civilis+3+vols.+(Berlin+1889–95),+with+the+following+abbreviations+employed:+D.+for+Digest,+C.+for+Codex,+J.+for+Institutes+and+N.+for+Novels.+I+have+consulted+two+editions+of+the+Glossa+ordinaria,+Lyons+1569+and+Lyons+1584.>Google Scholar

7 Haskins, C. H., The Renaissance of the Twelfth Century (Cambridge, Mass. 1927) 204–205; and Tierney, Brian, ‘ “The Prince Is Not Bound by the Laws.” Accursius and the Origins of the Modern State,” Comparative Studies in Society and History 5 (1962–63) 386.Google Scholar

8 Schulz, Fritz, Principles of Roman Law (Oxford 1936) 44.Google Scholar

9 D. 50.7 and C. 10.65.Google Scholar

10 D. 50.7.9.1: ‘Imperatores Antonius et Severus Augusti Germano Silvano. Legatione functis biennii vacatio conceditur: nec interest, utrum legatio in urbe an in provincia agentibus nobis mandata sit.’Google Scholar

11 D. 50.7.3: ‘His, qui non gratuitam legationem susceperunt, legativum ex forma restituatur.’ C. 10.65.3: ‘Transmarina legatione apud nos perfunctos constitutum est biennii vacationem munerum civilium et honorum habere, non eos, qui de proximo obsequium rei publicae videntur exhibuisse.’ This seems contradictory to the blanket vacatio quoted above, n. 10.Google Scholar

12 D. 50.7.5.4: ‘Legati vicarios dare non alios possunt nisi filios suos.’ D. 50.7.14: ‘Vicarius alieni muneris voluntate sua datus ordine suo legationem suscipere non admissa biennii praescriptione cogetur.’Google Scholar

13 Even counts and governors were excused from civil burdens if on a public legation. See C. 10.65.4: ‘Universi omnino ex comitibus vel ex praesidibus, qui suffragio perceperint dignitates, civilibus oneribus muneribusque teneantur adstricti, ne commoda publica cum umbratili suffragiorum pactione lacerentur. Eos tamen a praedictis oneribus excipi oportebit, qui in legationibus publicis versati sunt.’ This should be compared with D. 50.7.15: ‘Qui libera legatione abest, non videtur rei publicae causa abesse: hic enim non publici commodi causa, sed sui abest.Google Scholar

14 D. 50.7.16: ‘Is, qui legatione fungitur, libellum sine permissu principis de aliis suis negotiis dare non potest.” D. 50.7.12.1: ‘Qui legationis officio fungitur, licet suum negotium curare non protest, Magnus tamen Antoninus permisit ei pupillae nomine et instruere et defendere causam, licet legationi, quam suscepit, nondum renuntiaverit, praecipue cum participem officii ipsius absentem esse dicebat.’Google Scholar

15 C. 10.65.5: ‘Si quod extraordinarium concilium postulatur, cum vel ad nos est mittenda legatio vel vestrae sedi aliquid intimandum, id, quod inter omnes communi consilio tractatuque convenerit, minime in examen cognitoris ordinarii referatur. Provincialium enim desideria, quibus necessaria saepe fortuitis remedia deposcuntur, vobis agnoscere atque explorare permittimus, ut sit examinis tui, quae ex his auxilio tuo protinus implenda sunt, et quae clementiae nostrae auribus intimanda videantur. In loco autem publico de communi utilitate provincialium sententia proferatur, atque id, quod maioris partis probaverit adsensus, sollemnis firmet auctoritas.’Google Scholar

16 D. 1.16.13: ‘Legati proconsulis nihil proprium habent, nisi a proconsule eis mandata fuerit iurisdictio.’ But D. 1.21.4 (pr) mentions legati with ‘propriam iurisdictionem.’Google Scholar

17 Special occasion, such as unavoidable delay in entering the province, might lead to an earlier commission of iurisdictio to a legate, but the legate was considered to hold it only from the time of the proconsul's entrance into his assigned province. D. 1.16.5: ‘Aliquando mandare iurisdictionem proconsul potest, etsi nondum in provinciam pervenerit. quid enim si necessariam moram in itinere patiatur, maturissime autem legatus in provinciam perventurus sit?’ D. 1.16.4.6: ‘… sed si et ante fecerit et ingressus provinciam in eadem voluntate fuerit, credendum est videri legatum habere iurisdictionem, non exinde ex quo mandata est, sed ex quo provinciam proconsul ingressus est.’Google Scholar

18 D. 1.16.6.1: ‘Sicut autem mandare iurisdictionem vel non mandare est in arbitrio proconsulis. …’Google Scholar

19 D. 1.16.6 (pr): ‘Solent etiam custodiarum cognitionem mandare legatis, scilicet ut praeauditas custodias ad se remittant, ut innocentem ipse liberet. …’ C. 1.35.1: ‘Legati non solum civiles, sed etiam criminales causas audiant, ita ut, si sententiam in reos ferendam perviderint, ad proconsules eos transmitter non morentur.’Google Scholar

20 D. 1.16.6 (pr): ‘… sed hoc genus mandati extraordinarium est: nec enim potest quis gladii potestatem sibi datam vel cuius alterius coercitionis ad alium transferre, nec liberandi igitur reos ius, cum accusari apud eum non possint.’ Another lex in the same title required that a proconsular legate refer cases requiring major punishment to the court of the proconsul, because the legate did not have the right of punishment by imprisonment or by harsh whipping. D. 1.16.11: ‘Si quid erit quod maiorem animadversionem exigat, reicere legatus apud proconsulem debet: neque enim animadvertendi coercendi vel atrociter verberandi ius habet.’Google Scholar

21 D. 1.16.15: ‘Et legati proconsulum tutores dare possunt.’ D. 5.1.12.1: ‘… is quoque cui mandata est iurisdictio iudicem dare potest: ut sunt legati proconsulum. …’ D. 1.21.4 (pr): ‘… Cum propriam iurisdictionem legatis tuis dederis, consequens est, ut etiam de suspectis tutoribus possint cognoscere.’ J. 1.26.1 states that in provinces proconsular legates have the right of removal: ‘Datum est autem ius removendi suspectos tutores Romae praetori et in provinciis praesidibus earum et legato proconsulis.’Google Scholar

22 D. 1.16.3: ‘Nec adoptare potest: omnino enim non est apud eum legis actio.’ D. 1.16.2.1.: ‘Apud legatum vero proconsulis nemo manumittere potest, quia non habet iurisdictionem talem.’ This clear denial of the power of a proconsular legate to manumit appears compromised by D. 40.2.17: ‘Apud proconsulem, postquam urbem egressus est, vindicta manumittere possumus: sed et apud legatum eius manumittere possumus.’Google Scholar

23 D. 1.16.6.1: ‘… ita adimere mandatam iurisdictionem licet quidem proconsuli, non autem debet inconsulto principe hoc facere.’Google Scholar

24 D. 1.16.6.2: ‘Legatos non oportet principem consulere, sed proconsulem suum, et is ad consultationes legatorum debebit respondere.’ D. 1.16.10.1: ‘Legatum suum ne ante se de provincia dimittat, et lege Julia repetundarum et rescripto divi Hadriani ad Calpurnium Rufum proconsulem Achaiae admonetur.’Google Scholar

25 D. 1.18.1: ‘Praesidis nomen generale est eoque et proconsules et legati Caesaris et omnes provincias regentes, licet senatores sint, praesides appellantur: proconsulis appellatio specialis est.’Google Scholar

26 Schulz, Fritz, History of Roman Legal Science (Oxford 1946) 245 and n.4. E. Smallwood, Mary, ‘Atticus, Legate of Judaea under Trajan,’ JRS 52 (1962) 131, contends that the terms legatus consularis and upatikos were used in the general sense of ‘governor,’ without regard to rank, before the end of the second century.Google Scholar

27 D. 1.18.3: ‘Praeses provinciae in suae provinciae homines tantum imperium habet, et hoc dum in provincia est: nam si excesserit, privatus est. habet interdum imperium et adversus extraneos homines, si quid manu commiserint: nam et in mandatis principum est, ut curet is, qui provinciae praeest, malis hominibus provinciam purgare, nec distinguuntur unde sint.’Google Scholar

28 D. 1.18.4: ‘Praeses provinciae maius imperium in ea provincia habet omnibus post principem.’Google Scholar

29 D. 1.18.12: ‘Sed licet is, qui provinciae praeest, omnium Romae magistratuum vice et officio fungi debeat, non tamen spectandum est quid Romae factum est, quam quid fieri debeat.’ D. 1.18.11: ‘Omnia enim provincialia desideria, quae Romae varios iudices habent, ad officium praesidum pertinent.’ D. 1.18.10: ‘Ex omnibus causis, de quibus vel praefectus urbi vel praefectus praetorio itemque consules et praetores ceterique Romae cognoscunt, correctorum et praesidum provinciarum est notio.’ D. 1.21.2.1: ‘Si tutores vel curatores velint praedia vendere, causa cognita id praetor vel praeses permittat: quod si mandaverit iurisdictionem, nequaquam poterit mandata iurisdictione eam quaestionem transferre.’Google Scholar

30 D. 1.18.6.8: ‘Qui universas provincias regunt, ius gladii habent et in metallum dandi potestas eis permissa est.’ D. 1.18.13 (pr): ‘Congruit bono et gravi praesidi curare, ut pacata atque quieta provincia sit quam regit. quod non difficile obtinebit, si sollicite agat, ut malis hominibus provincia careat eosque conquirat: nam et sacrilegos latrones plagiarios fures conquirere debet et prout quisque deliquerit in eum animadvertere, receptoresque eorum coercere, sine quibus latro diutius latere non potest.’ D. 1.18.21: ‘Praeses cum cognoscat de servo corrupto vel ancilla devirginata vel servo stuprato, si actor rerum agentis corruptus esse dicetur vel eiusmodi homo, ut non ad solam iacturam adversus substantiam, sed ad totius domus eversionem pertineat: severissime debet animadvertere.’ D. 1.18.6.3: ‘Illicita ministeria sub praetextu adiuvantium militares viros ad concutiendos homines procedentia prohibere et deprehensa coercere praeses provinciae curet, et sub specie tributorum illicitas exactiones fieri prohibeat.’ D. 1.18.7: ‘Praeses provinciae inspectis aedificiis dominos eorum causa cognita reficere ea compellat et adversus detractantem competenti remedio deformitati auxilium ferat.’ In a very real sense, the praeses was the legal conscience of the province, who should act to protect the lesser men of his province. D. 1.18.6.2: ‘Ne potentiores viri humiliores iniuriis adficiant neve defensores eorum calumniosis criminibus insectentur innocentes, ad religionem praesidis provinciae pertinent.’Google Scholar

31 D. 1.18.2: ‘Praeses apud se adoptare potest, quemadmodum et emancipare filium et manumiterre servum potest.’ And D. 1.18.17: ‘Si forte praeses provinciae manumiserit vel tutorem dederit, prius quam cognoverit successorem advenisse, erunt haec rata.’ J. 1.26.1: see text above, n. 21. D. 1.18.5: ‘Praeses provinciae non magis tutorem quam specialem iudicem ipse se dare potest.’ D. 5.1.49.1: ‘Iudices a praeside dati solent etiam in tempus successorum eius durare et cogi pronuntiare easque sententias servari. …’ See also D. 1.18.8 and 9. D. 5.1.79.1: ‘Iudicibus de iure dubitantibus praesides respondere solent: de facto consulentibus non debent praesides consilium impertire. …’Google Scholar

32 D. 1.18.19 (pr): ‘… unde mandatis adicitur, ne praesides provinciarum in ulteriorem familiaritatem provinciales admittant: nam ex conversatione aequali contemptio dignitatis nascitur.’ D. 1.18.18: ‘Plebiscito continetur ut ne quis praesidum munus donum caperet nisi esculentum potulentumve, quod intra dies proximos prodigatur.’ D. 1.18.15: ‘Illud observandum est, ne qui provinciam regit fines eius excedat nisi voti solvendi causa, dum tamen abnoctare ei non liceat.’ The praeses who left his assigned province became a private citizen; see D. 1.18.3, quoted above, n. 27. At the same time, this title on the praeses gives expression to the Roman notion that the person of a magistrate and his magisterial power of office were not easily separated one from the other; so D. 1.18.20: ‘Legatus Caesaris, id est praeses vel corrector provinciae, abdicando se non amittit imperium.’Google Scholar

33 D. 2.1.1: ‘Ius dicentis officium latissimum est . …’ The last line of D. 2.1.3 is too narrow for definition: ‘… iurisdictio est etiam iudicis dandi licentia.’Google Scholar

34 D. 5.1.1: ‘Si se subiciant aliqui iurisdictioni et consentiant, inter consentientes cuiusvis iudicis, qui tribunali praeest vel aliam iurisdictionem habet, est iurisdictio.’Google Scholar

35 D. 2.1.10: ‘Qui iurisdictioni praeest, neque sibi ius dicere debet neque uxori vel liberis suis neque libertis vel ceteris, quos secum habet.’ D. 2.1.20: ‘Extra territorium ius dicenti impune non paretur. idem est, et si supra iurisdictionem suam velit ius dicere.’Google Scholar

36 D. 2.1.5: ‘More maiorum ita comparatum est, ut is demum iurisdictionem mandare possit, qui eam suo iure, non alieno beneficio habet:’ and D. 1.21.1 (pr): ‘… quae vero iure magistratus competunt, mandari possunt . …’Google Scholar

37 The sense of the Digest is a little obscure, since the opinions of two jurisconsults are placed in conjunction with the syntax suggesting a continuity. So D. 2.1.5, noted immediately above, is followed by D. 2.1.6: ‘et quia nec principaliter ei iurisdictio data est nec ipsa lex defert, sed confirmat mandatam iurisdictionem …’Google Scholar

38 D. 1.18.4: ‘Praeses provinciae maius imperium in ea provincia habet omnibus post principem.’Google Scholar

39 D. 5.1.12.1: ‘Iudicem dare possunt … quibus id more concessum est propter vim imperii, sicut praefectus urbi ceterique Romae magistratus.’ D. 1.21.3: ‘Et si praetor sit is, qui alienam iurisdictionem exsequitur, non tamen pro suo imperio agit, sed pro eo cuius mandatu ius dicit, quotiens partibus eius fungitur.”Google Scholar

40 D. 2.1.4: ‘… in possessionem mittere imperii magis est quam iurisdictionis.’Google Scholar

41 D. 1.18.4: cited above, n. 38. D. 5.1.58: ‘Iudicium solvitur … eo qui maius imperium in eadem iurisdictione habet. …’Google Scholar

42 D. 2.1.3: ‘Imperium aut merum aut mixtum est. merum est imperium habere gladii potestatem ad animadvertendum facinorosos homines, quod etiam potestas appellatur. mixtum est imperium, cui etiam iurisdictio inest, quod in danda bonorum possessione consistit. iurisdictio est etiam iudicis dandi licentia.’Google Scholar

43 D. 1.21.5.1: ‘Mandata iurisdictione privato etiam imperium quod non est merum videtur mandari, quia iurisdictio sine modica coercitione nulla est.’ To which D. 2.1.2 adds: ‘Cui iurisdictio data est, ea quoque concessa esse videntur, sine quibus iurisdictio explicari non potuit.’ With regard to the transfer of merum imperium, D. 1.21.1.1: ‘… sed merum imperium quod lege datur non posse transire. …’Google Scholar

44 D. 2.1.16: ‘Solet praetor iurisdictionem mandare: et aut omnem mandat aut speciem unam. …’ And D. 2.1.17: ‘Praetor sicut universam iurisdictionem mandare alii potest. …’Google Scholar

45 D. 1.21.1 (pr): ‘Quaecumque specialiter lege vel senatus consulto vel constitutione principum tribuuntur, mandata iurisdictione non transferuntur. …’Google Scholar

46 D. 2.1.16: ‘… et is cui mandata iurisdictio est fungetur vice eius qui mandavit, non sua.’Google Scholar

47 D. 1.21.2: ‘Mandata iurisdictione a praeside. …’ D. 1.16.5: ‘Aliquando mandare iurisdictionem proconsul potest…’ D. 1.16.6.1: ‘Sicut autem mandare iurisdictionem vel non mandare est in arbitrio proconsulis. …’Google Scholar

48 D. 1.21.5 (pr): ‘Mandatam sibi iurisdictionem mandare alteri non posse manifestum est.’Google Scholar

49 D. 1.16.13: ‘Legati proconsulis nihil proprium habent, nisi a proconsule eis mandata fuerit iurisdictio.’Google Scholar

50 H. Jolowicz, F., Historical Introduction to the Study of Roman Law (2nd ed. Cambridge 1952) 46, 406–408, 416–417. Schulz, F., Classical Roman Law (Oxford 1951) 13–17. For a fuller treatment of this and of other of the related classical backgrounds of the terminology of power in Roman law, see my article in Studia Gratiana 11 (1967) 470–472.Google Scholar

51 See above, n. 34.Google Scholar

52 J. 4.15.8: ‘De ordine et veteri exitu interdictorum supervacuum est hodie dicere: nam quotiens extra ordinem ius dicitur, qualia sunt hodie omnia iudicia. …’ And J. 3.12 (pr): ‘… quando iudicia ordinaria in usu fuerunt: sed cum extraordinariis iudiciis posteritas usa est. …’Google Scholar

53 The problem of gloss attribution in the Glossa ordinaria is manifold. Even a cursory reading of legistic materials written prior to the compilation of the Great Gloss alerts one to the fact that many of the opinions and analyses presented there originate in the intellectual process which began over a century earlier. The legists put no great stock in originality, and consequently the application to a gloss of one's own sigla, or that of a predecessor or of a contemporary, was a rather casual business. Although the Gloss does contain many attributions of ideas and opinions to other legists and does have many glosses bearing the sigla of Accursius, we must, pending the completion of a full study of the complete MSS tradition and printed record, take those attributions cum grano salis. We cannot even be certain that the last opinion or interpretation given in a gloss bearing the sigla of Accursius is his own. Consequently, in tracing the interpretation of the terminology of power and the position of the legatus in the Glossa ordinaria, I shall cite Accursius as source when the Gloss does and simply refer the other opinions, which are unattributed, to the Gloss itself.Google Scholar

54 D. 2.1. vv. De iurisdictione: ‘Hactenus per singula de officiis locutus est, designando quod proprium officium uniuscuiusque sit: nunc communiter de omni iurisdictione dicit. Sed quae est differentia inter hunc tit. et ilium supra [D. 1.21]. cum et tibi tam de ordinariis quam de delegatis tractetur? Respon. ibi principaliter tractatur de iure delegandi, quod contrahitur ex ipsa delegatione ordinaria vel delegatae iurisdictionis, id est iurisdictionis quae habetur in delegando, hic in cognoscendo, vel hic generaliter de omni virtute iurisdictionis: quasi hic genus: ibi species: vel ibi de delegato principaliter. vel dic apertius supra dictum est separatim de iurisdictione ordinaria et delegata: nunc communiter. Accur.’Google Scholar

55 D. 2.1.1 v. potest: ‘… Est enim iurisdictio potestas de publico introducta, cum necessitate iuris dicendi, et aequitatis statuendae.’Google Scholar

56 D. 2.1.3 v. iurisdictio: ‘id est de iurisdictione sua est. nam ut ait Ir[nerius] non ponit definitionem, sed generis praedicationem, vel nomen speciei ponit, vel effectum …. Accursius.’Google Scholar

57 D. 1.16.2 vv. omnes. contentiosam: ‘Contentiosa dicitur quae redditur in invitum … voluntaria vero dicitur, quae inter volentes tantum. …’Google Scholar

58 D. 2.1.3 v. iurisdictio: ‘… Sed cum delegatus iudex saltem habeat delegatam iurisdictionem … ibi, verius est etc. ergo delegare potest: quod est falsum … sed dic eum non habere generalem iurisdictionem, sed speciem iurisdictionis. Si autem universitatem iurisdictionis haberet, unam causam delegare posset. … Vel dic, de iurisdictione, scilicet ordinaria. Accursius.’ The territorial character of iurisdictio as genus and as species appears at D. 2.1.16 vv. speciem unam: ‘id est unam universitatem causarum in aliqua villa vel castro, sibi in aliis locis servata. …’Google Scholar

59 D. 2.1.6 v. principaliter: ‘… et hoc intellige de iurisdictione data a principe, ut faciat eum ordinarium cui datur. …’ D. 2.1.6 vv. nec ipsa lex: ‘id est consuetudo, quae iurisdictionem ordinariam dat: ut [C. 8.48.1 and 2]. … Et nota hic breviter quis dat ordinariam vel delegatam iurisdictionem. ordinariam dat papa ordinando episcopos. Item imperator. … Item lex scripta. … Item consensus universitatis, licet a prefecto confirmari debeat. … Item consensus aliquorum qui sunt de eadem professione. … non autem privatorum consensus. … Delegatam autem iurisdictionem dat omnis qui dare potest ordinariam. item quilibet ordinarius dat delegatam. …’Google Scholar

60 D. 2.1.3 v. iurisdictio: ‘id est de natura iurisdictionis est, non de sua tantum. Accursius.’ D. 1.18.20 v. imperium: ‘id est iurisdictionem. Accursius.’ D. 1.21.1 v. iurisdictionem: ‘hic nota etiam mero imperio iurisdictionem inesse.’ D. 1.21.3 v. imperio: ‘id est pro sua iurisdictione.’ D. 2.1.3 v. etiam: ‘quasi dicit non solum merum imperium. Accursius.’ D. 2.1.3 vv. mixtum est: ‘… et dic quod nomine iurisdictionis et merum imperium contineri videtur: sicut ex significatione vocabuli apparet. dicitur enim iurisdictio a ditione, quod est potestas: et iuris quasi dicitur legitima potestas. et sic manifeste probatur supra [D. 1.21.1]. ibi, iurisdictionem suam mandant. nam de mero imperio dicit, cum de publicis criminibus dicat. … Accursius.’Google Scholar

61 See above, n. 54.Google Scholar

62 D. 2.1.3 vv. mixtum est: ‘… Dic ergo quatuor esse gradus iurisdictionis. nam alias merum, alias mixtum, alias coercitio modica, alias remanet in suo nomine, et iurisdictio appellatur. … Et omnem causam quae sit in mundo, iudica sub aliquo istorum, hoc modo: Sub mero imperio dicimus contineri quandocunque tractatur de tribus capitulis quae habemus, videlicet de persona, item de civitate, item de libertate, ut hic: vel ut alterum horum amittamus. nam sententia dicitur capitalis. … Sub mixto autem dicimus contineri quando duo interveniunt. Primum scilicet, quod non sit de numero trium supradictorum. Secundum, quod cum causae cognitione dicatur esse cognoscendum: ut patet in exemplo hic posito. nam cum causae cognitione datur bonorum possessio. … Sub iurisdictione est omne id quod competit iure magistratus. Quae autem illa sint tam in civilibus quam in criminalibus levibus. … Coercitio autem modica huic iurisdictioni inest. … Accur.’ Substantially the same description is repeated by the Gloss at N. 15.3 v. iurisdictione. Were not the evidence for this interpretation of grades of imperium within a generic iurisdictio so overpowering, the attempt made in D. 1.16.7.2 vv. cum plenissimam to grade iurisdictio to match a graded imperium might be considered support for an interpretation of the two as separate and distinct powers.Google Scholar

63 D. 1.21.1.1: ‘… et imperium quod iurisdictioni cohaeret. …’ D. 1.21.1.1 v. imperium: ‘id est modicam coercitionem.’ And v. cohaeret: ‘hic quidam dicunt esse mixtum imperium, id est modicam coercitionem: nos contra. …’ D. 1.21.5.1: ‘Mandata iurisdictione privato etiam imperium quod non est merum videtur mandari, quia iurisdictio sine modica coercitione nulla est.’ D. 1.21.5.1 vv. etiam imperium: ‘non dicas merum vel mixtum imperium: licet hoc quidam dicant: quia illud delegari non potest. … sed modicam coercitionem: id est castigationem, ut statim supponit. …’Google Scholar

64 D. 1.21.1 v. tribuuntur: ‘hic nota quatuor esse ordines magistratuum: illustres, spectabiles et clarissimi, et simplex magistratus. primis tribus tribuuntur haec quae sunt de mero vel mixto imperio. nam dantur praesidi provinciae, ut supra [D. 1.18.6.8] qui est clarissimus. … ergo multo magis spectabilibus, et fortius illustribus. …’ This is repeated at D. 1.18.6.8 vv. ius gladii. Google Scholar

65 D. 2.1.3 vv. mixtum est: ‘… Prima duo non delegantur, etiam quoad cognitionem…… Quidam tamen dixerunt ut diximus, ut P[lacentinus] et Guil[ielmus] quod iurisdictio, et mixtum imperium idem erant: et unum sine altero esse non posset, ex eo quod legitur supra [D. 1.21.5.1] et secundum eos quicquid esset de mixto imperio, delegari potest: cum idem esset et de iurisdictione: quod est aperte falsum. et in d. l. fi [D. 1.21.5.1] imperium ponitur pro modica coercitione: non pro mixto imperio. Ex his igitur patet, quod etiam pecuniariam causam ultra ccc. aureos praeses non delegat. … quia non competit iure cuiuslibet magistratus. Accur.’Google Scholar

It should be noted at this point that after attempting to distinguish between the terms ‘delegate’ and ‘mandate,’ the Gloss admits that the two words are generally used and understood in the same force and meaning. D. 1.21.1.1 vv. qui mandatam: ‘mandata et delegata iurisdictio idem est. vel dic, mandari, quando universitas causarum: sed delegari, quando species una committitur. … unum tamen quandoque pro alio ponitur.’

66 D. 1.21.1: ‘Quaecumque specialiter lege vel senatus consulto vel constitutione principum tribuuntur, mandata iurisdictione non transferuntur: quae vero iure magistratus competunt, mandari possunt. …’ D. 1.21.5: ‘Mandatam sibi iurisdictionem mandare alteri non posse manifestum est. …’ D. 2.1.5: ‘More maiorum ita comparatum est, ut is demum iurisdictionem mandare possit, qui eam suo iure, non alieno beneficio habet:’ which text seems to be completed by the next lex, D. 2.1.6: ‘et quia nec principaliter ei iurisdictio data est nec ipsa lex defert. …’ With regard to this ambiguity, see above, n. 37.Google Scholar

67 D. 1.21.1 v. quaecumque: ‘hoc signum, quaecunque, comprehendit ea quae spectant ad merum imperium vel mixtum: quia haec specialiter mandantur maioribus. iurisdictio enim et si demandetur per legem, imo quia per legem demandatur, alteri delegatur ut [D. 2.1.5 and 6] quia non specialiter mandatur alicui.’Google Scholar

68 D. 1.21.1 v. tribuuntur: ‘… Dic ergo tribuuntur, ut maioribus magistratibus: secus vero si municipalibus magistratibus qui minimi sunt, aliquid etiam specialiter demandetur: sicut eis mandatur in [N. 15.3, 4 and 6.1]. tunc enim demandatur, quia iure magistratus competit: ut hic dicit. vel dic melius, etiam si aliquid mandetur minimis specialiter, non tamen dicitur specialiter committi, ut dicemus infra [D. 1.21.1 vv. quae vero iure magistratus]. et sic dic specialiter, scilicet in privilegium. Sed ubi causae meri vel mixti imperii specialiter vel in privilegium committuntur? Respon. eo ipso, quod inferioribus negatur, ut infra [D. 2.1.12]. …’ And to the same lex, vv. quae vero iure magistratus: ‘… si vero quia de maioribus est, aliquid habet in privilegium specialiter lege vel senatuscon. sibi iniunctum, illud non demandat. specialiter ideo dixi, quia si non specialiter alicuius rei cognitio, scilicet in privilegium (alii dicunt id est expressim et singulariter in privilegium) sed generaliter omnium causarum discussio alicui iudici etiam maximo, puta quaestori, demandetur, secus est: quia demandat de his quae non spectant ad merum vel mixtum imperium … vis ergo est facienda in illo verbo, specialiter, quasi dicit committuntur in privilegium: et quia de maioribus est.’ The text of D. 2.1.12 runs as follows: ‘Magistratibus municipalibus supplicium a servo sumere non licet, modica autem castigatio eis non est deneganda.’Google Scholar

69 D. 1.21.1 vv. quae vero iure magistratus: ‘id est propter vim magistratus cuiuslibet … dicitur ergo iure magistratus aliquid alicui competere, quod competit eo ipso quod magistratus est: hoc est id haberet etiam si vilissimus esset magistratiunculus. licet ergo et merum imperium competat cuilibet illustri et clarissimo, eo ipso quod est in eo magistratu: non tamen competit nisi eis maioribus. nam non minimis. …’Google Scholar

70 D. 2.1.5 vv. suo iure: ‘scilicet ordinario. Accursius.’ D. 2.1.6 vv. nec ipsa lex: ‘… et tunc distingue an specialiter deferat in privilegium, ut maiori: ut tunc non delegat. an generaliter, et tunc sit: ut supra [D. 1.21.1].’Google Scholar

71 D. 2.1.5 vv. alieno beneficio: ‘ac si diceret, delegatus delegare non potest: ut supra [D. 1.21.5 (pr)]. Sed nonne imperator habet iurisdictionem alieno beneficio. id est a populo Romano? Respon. habere ex lege regia dicitur, licet etiam populus dederit. … Item nonne quilibet ordinarius habet beneficio principis, et tamen demandat? sed dic quod princeps est lex animata in terris. … Accursius.’Google Scholar

72 C. 3.3.2 vv. in praesidum: ‘nomen generale est pro quolibet ordinario habente imperium [D. 1.18.1]. Accursius.’ D. 1.18.1 vv. et proconsulis: ‘… et sic tribus modis dicitur praeses: stricte: ut in hoc titu. largius: ut hac lex. largissime: ut in glossa parva quae incipit, scilicet provinciae [vv. praesidis nomen],’Google Scholar

73 D. 1.18.6.8 vv. qui universas: ‘id est universi qui regunt provincias, scilicet praesides vel proconsules, vel quicunque sint, ut supra [D. 1.18.1]. secus in magistratibus municipalibus, ut infra [D. 2.1.12].’ For the mixtum imperium of a praeses, see above, n. 65.Google Scholar

74 D. 5.1.12.1 vv. a lege: ‘… pone exemplum in Silaniano senatusconsulto quod permittit delegari cognitionem, si contingit praesidem abesse. supra [D. 1.21.1.1]. …’ D. 1.21.1 vv. possit eam: ‘scilicet cognitionem tantum, non etiam definitionem, maxime in capitali causa vel membri abscissione. …’ To the same lex, v. proficiscatur: ‘id est ex necessitate contingat eum abesse. …’ At other times an exception might be made in the interest of a ward, as D. 1.21.4 suggested.Google Scholar

75 D. 1.18.20 v. abdicando: ‘id est volens se ab impèrio, id est, iurisdictione abdicare, id est separare non potest: nisi faciat in manu principis a quo habet. tunc enim posset. …’Google Scholar

76 D. 1.18.3 vv. praeses. privates est: ‘quantum ad contentiosam iurisdictionem exercendam, non quantum ad voluntariam, ut supra [D. 1.16.1 and 2]. item hoc, si volebat aliquid exequi extra provinciam, puta demandare sententiam executioni de re existente extra provinciam, vel intra, per se: sed per delegatum sic potest, ut supra [D. 1.12.3]. quod non potest plusquam privatus. … non autem dico si exierit, ut ob hoc videatur in provincia amisisse imperium: ut dicunt Vascones, qui dicunt se non teneri sub rege Angliae nisi ipse sit in Vasconia: alias nolunt ei servire: sed dicunt eum privatum: et non esse eorum regem. sed male intelligunt. nam non est privatus: sicut nec sacerdos desinit esse, cui interdicitur officium. hoc tamen est quod non habet exercitium iurisdictionis extra provinciam suam: quia in dicendis sententiis morem suorum maiorum debet servare. … potest tamen et debet delegare etiam extra, ut delegatus intra provinciam cognoscat: ut dixi supra [D. 1.12.3 v. iubere].’Google Scholar

77 D. 1.12.3 v. iubere: ‘… sed cum est extra, non puniendi, sed iudicandi et delegandi sic: ut [D. 1.21.1]. tu dic in qualibet causa: quia si est extra fines suae iurisdictionis, privatus est: ut infra [D. 1.18.3]. unde non potest iudicare. Item quia non potest servare morem maiorem, quem servare debet. … sed delegare potest, et iubere delegato ut iudicet, ut hic. et haec sunt vera contentiosa iurisdictione, in voluntaria secus. … Accursius.’Google Scholar

78 D. 1.18.1: ‘Praesidis nomen generale est eoque et proconsules et legati Caesaris et omnes provincias regentes, licet senatores sint, praesides appellantur: proconsulis appellatio specialis est.’ D. 1.16.8: ‘et ideo maius imperium in ea provincia habet omnibus post principem.’ And D. 1.18.4: ‘Praeses provinciae maius imperium in ea provincia habet omnibus post principem.’ Accursius made a note referring the last two texts one to the other; see D. 1.18.4 vv. Praeses. post principem. Google Scholar

79 J. 1.26.1 vv. legato proconsulis: ‘… Sed dicunt quidam nomen praesidis ibi generale esse, ut etiam hunc delegatum, et sic omnem delegatum comprehendat, ut [D. 1.18.1]. Sed verius est in hoc legato duo esse specialia. …’ D. 1.16.5 vv. aliquando. necessariam: ‘et sic specialis erat hic casus olim. alias non, ut [D. 1.16.4.6]. sed hodie vicarium sive delegatum sive legatum constituit, cum ipse nondum venit: vel si potest, exit de provincial quia omnia potest quae ipse proconsul, praeter mortis illationem, et membri abscissionem. …’Google Scholar

80 J. 1.26.1 v. praetori: ‘… Sed dicunt quidam quantum ad cognitionem non quantum ad remotionem: et dicunt tantum esse speciale in legato a proconsule, ut ipse possit removere: non sic in legato a praeside, sed cognoscere tantum potest.’ To the same lex, vv. legato proconsulis: ‘… Sed verius est in hoc legato duo esse specialia. unum est, ut de hoc crimine possit cognoscere et definire: ut hic et [D. 26.10.1.1 and D. 1.21.4]. Item et aliud ut de omni crimine cognoscat, licet non pronuntiet, ut [D. 1.16.6]. Restat ergo ut per alium delegatum hoc fieri non possit, nisi per istum, et praetoris, ut supra dixi [v. praetori].’ Also D. 5.1.74 vv. de quare cognoverit: ‘… sed speciale est in legato proconsulis, ut de criminibus cognoscat, licet non pronuntiet. …’ D. 1.16.6 v. coercitionis: ‘etiam ad cognoscendum, nisi in hoc legato: ut dixi. sed in alio legato transit modica coercitio, ut [D. 1.21.5.1]. non quae sit merum vel mixtum imperium: ut hic.’Google Scholar

81 D. 1.16.13: ‘Legati proconsulis nihil proprium habent, nisi a proconsule eis mandata fuerit iurisdictio.’ D. 1.21.4: ‘… Cum propriam iurisdictionem legatis tuis dederis. …’ D. 1.16.13 v. proprium: ‘… Vel dic, habet ibi propriam post delegationem, ut hic subiicit.’ D. 1.21.4 vv. cum propriam: ‘id est quae erat tua propria, non quae fiat eorum propria. … Accursius.’Google Scholar

82 D. 5.1.12.1: ‘… is quoque cui mandata est iurisdictio iudicem dare potest: ut sunt legati proconsulum. …’ D. 1.16.12 vv. legatus. habet: ‘si habes, ius habet: concordat infra [D. 5.1.12.1]. sed contra [C. 3.1.5]. Sol. speciale est in legato proconsulis. …’Google Scholar

83 D. 1.16.11 vv. si quid erit. atrociter: ‘sed modice: ut [D. 1.21.1 and 5.1].’Google Scholar

84 C. 10.65 vv. De legationibus: ‘… et dicitur legatus, qui a civitate vel provincia mittitur ad principem, vel ad alium: ut hoc ti. alias legatus proconsulis ut [D. 1.16.4.1 and 16]. alias legatus ecclesiae ad papam. … alias qui mittitur a principe, vel papa. …’Google Scholar

85 See above, n. 43.Google Scholar

86 See above, n. 71.Google Scholar

87 See above, nn. 74, 80 and 82.Google Scholar

88 See above, n. 58.Google Scholar

89 See above, n. 59. In a summary comment on iurisdictio, imperium and their location and competence as public power at N. 15.3 v. Iurisdictione, the Gloss reaffirms custom as a source of merum and mixtum imperium and adds a contemporary touch about the emperor as source: ‘… tum ex consuetudine; tum quia quibusdam civitatibus hoc concessum est a principibus quandoque, ut a Friderico Lombardis.’Google Scholar

90 See above, n. 76.Google Scholar

91 D. 1.1.9 v. reguntur: ‘sed qui sunt illi qui non reguntur? Respon. silvestres homines.’Google Scholar

92 C. 3.1.12 vv. Rem non novam: ‘Hic fuit derisus Bulg[arus] a suis scholaribus cum in nocte duxisset uxorem viduam, et mane inciperet legem istam.’Google Scholar