No CrossRef data available.
We use cookies to distinguish you from other users and to provide you with a better experience on our websites. Close this message to accept cookies or find out how to manage your cookie settings.
We use cookies to distinguish you from other users and to provide you with a better experience on our websites. Close this message to accept cookies or find out how to manage your cookie settings.
Published online by Cambridge University Press: 17 February 2016
Oxford scholarship in the fourteenth century, focusing on Ockham and Wyclif, is a topic which might have been ideally chosen to appeal to the late and much lamented Beryl Smalley and, had she lived to participate in the Oxford Conference proceedings, it is hard to imagine that this would not have been in a very real sense her conference. Regretfully however, it had to become the occasion for the publication of her volume of memorial essays, to which the present collection must appear in some sense as a sequel. I hope that the following pages can be seen as my own personal tribute to a great scholar who, unlikely as it may seem, I was privileged for a quarter of a century to be able to regard as a friend and correspondent. Her immediate and instinctive kindness to a very awkward young student is something to be remembered with very warm personal gratitude. I had been working on the publicists of the first half of the fourteenth century, and had been inclined to draw a line after Ockham: she encouraged me to continue into the later part of the century and attempt to deal with Wyclif. He became a common bond between us, despite the great differences in our particular interests, attitudes and approach. She would occasionally remind me that someone whose working life was spent in Cambridge and London had no business to be dealing with Oxford scholarship and had little hope of understanding it properly. This is, of course, very true. Oxford philosophy tended to be Aristotelian and nominalistic: its theology, we are told, neoplatonic, Augustinian, realist. Yet when they left Oxford to find positions at the royal and papal courts, the Aristotelian nominalists might end up as exponents of papal supremacy, whereas it was the allegedly Augustinian realists who are to be found maintaining the rights of the crown. It is all very mysterious, very Oxford, and I shall not attempt to solve these problems here. Instead, I shall turn to the safer prospect of comparing and contrasting an aspect of the political theory of the more mature Ockham and the not so young Wyclif.
1 The Bible in the Medieval World ed. K. Walsh and D. P. Wood SCH, Subsidia 4, (1985).
2 But see my suggestion that Wyclif at least can be absolved from the charge of inconsistency on this account; ‘The Early Oxford Wyclif: Papalist or Nominalist?’ SCH 5 (1969), pp. 69-98.
3 An princeps, prologus, ‘quia gaudent brevitate moderni super prolixis operibus nauseantes,’ Guiltelmi de Ockham: Opera Politica i (Manchester, 2nd. ed. 1974) p. 228.
4 1, p. 229.
5 Prologus, p. 228, ‘abbreviatimi faciendo sermonem conabor ostendere quod serenissimus ac gloriosissimus princeps et dominus, dominus Eduardus Dei gratia rex Anglorum, non solum per laicos, sed etiam per praelatos saeculares et religiosos ac ceteros clericos sui dominii de bonis ecclesiae contra inimicos ipsum hostiliter invadentes iuraque eius usurpantes iniuste, non obstante quocunque humano statuto, sententia vel processu, prohibitione vel praecepto, etiam si a vero summo pontifice emanaret, licite et de iure, immo meritorie, si pura assit intendo, est iuvandus; et quod si contra ipsum etiam a vero summo pontifice aliqua de facto ferretur sententia propter hoc, quod iustitiam suam prosequitur, nulla esser et minime formidanda vel servanda’. Ockham cannot of course resist the temptation to doubt whether Benedict XII was a true pope, and one notes his familiar principle that papal law is only human law.
6 I, pp. 229-30, citing Matt. xvi:io and Decretales, I. xxxiii. 6, and concluding: ‘Christus autem, promittendo beato Petra et successoribus eius potestatem super reliquos, nichil excepit nec determinavit nec diffinivit, sed indistincte et generaliter dixie Quodcunaue ligaveris, etc.; ergo nec nobis aliquid omnino licet excipere; papa ergo a Christo talem habet plenitudinem potestatis, ut modo praesupposito omnia possit.’ Also 6, p. 250, ‘Sed forte dicet aliquis quod papa generali legatione Christi fungitur in terris; ergo omnia absque omni exceptione ei intelliguntur concessa.’
7 6, p. 251, ‘et quando ratio recta fundata in scripturis authenticis’.
8 6, p. 251, ‘Huic respondetur quod prima regula et infallibilis in huiusmodi est scriptura sacra et ratio recta; et ideo ad ilium spectat per assertionem veridicam explicare et determinare huiusmodi casus, qui quoad huiusmodi scripturam sacram sane et recte intelligit et infallibili innititur rationi. Ad concilium tamen generale, et etiam ad papam, si intellexerit veritatem in huiusmodi, pertinet per diffinitionem authenticam habentem vim obligandi cunctos fidèles ne contrarium doceant, explicare et determinare in huiusmodi veritatem. Si tamen papa contra veritatem in huiusmodi determinare praesumpserit, sibi nullatenus est credendum; sed illi, qui per scripturas sacras et rationem necessariam sciunt ipsum errare, loco et tempore opportunis, aliis circumstanriis debitis observatis, eum reprobare tenentur,…’
9 Leff, G., William of Ockham: The Metamorphosis of Scholastic Discourse (Manchester and Totowa, N.J., 1975) P. 599.Google Scholar
10 2, p. 230, ‘Quod igitur papa in temporalibus et spiritualibus talem non habeat plernitudinem potestatis, multis modis probatur. Lex enim Christiana ex insritutione Christi est lex libertatis, ita quod per ordinationem Christi non est maioris nec tantae servituris quantae fuit lex vetus.’
11 2, pp. 231-2, ‘… quod Christiani per legem evangelicam et instructionem Christi sunt a servitute multiplici liberati, et quod non sunt per legem evangelicam tanta servitute oppressi quanta Iudaei per legem veterem premebantur… quod misericordia Dei voluit religionem Christianam esse liberiorem quoad onera, etiam non de se illicita, quam fuerint existentes sub veteri lege; et per consequens lex evangelica non solum dicitur lex libertatis quia liberat Christianos a servitute peccati et legis Mosaicae, sed etiam quia Christiani per legem evangelicam nec maiori nec tanta servitute premuntur quanta fuit servitus veteris legis… Non enim potest quicunque dominus temporalis habere maius dominium vel potestatem super servum suum quam ut possit omnia praecipere ei, quaecunque non sunt contra legem divinam nec contra ius naturale. Ad ilia enim, quae sunt contraria legi divinae et iuri naturali indispensabili, nulla potestas imperatoris, regis vel cuiuscunque alterius respectu cuius-cunque servi se extendit’; 6, p. 248, ‘Quia, cum libertas naturalis, qua homines naturaliter sunt liberi et non servi, non sit ab universis ablata mortalibus per potestatem gladii materialis,… potestas gladii materialis ad ilia, quae derogaren! libertari et utilitari honorum, nullatenus se extendit. Unde nec talem plenitudinem potestatis in temporalibus unquam habuit aliquis imperator, nec ante papatum nec post’; p. 251, ‘ut per legationem generalem papa non habeat potestatem restringendi vel tollendi libertales fidelium concessa a Deo et natura’. As pointed out by McGrade, A. S., ‘Rights, Natural Rights and the Philosophy of Law’, Cambridge History of Later Medieval Philosophy (Cambridge, 1982) pp. 738–56CrossRefGoogle Scholar at 742-3, both the demand for a reasonable explanation in theology and the relationship between dominium and property were already key features of Ockham’s position on Franciscan poverty. For the former see further Tierney, B., The Origins of Papal Infallibility, 1150-1350 (London, 1972) espec. pp. 210–29CrossRefGoogle Scholar. As regards the latter, an important source was Marsilius’s use of dominium as opposed to proprietas, lordship versus ownership, to illustrate Aristode’s dictum that every word has many meanings: Defensor pacis, II. xii. 13-24 and 33.
12 2, p. 235, ‘Praeterea, imperatores Christiana reges et principes ac alii laici et clerici multi habent veram iurisdictionem temporalem ac verum dominium temporalium rerum, et non a papa; ergo papa non habet in temporalibus huiusmodi plenitudinem potestatis. Antecedens probatun Quia non veriorem iurisdictionem temporalem nec verius dominium temporalium rerum habuerunt imperatores pagani et ahi infideles, nec ante incarnationem Christi nec post, quam habent nunc fideles.’
13 2, p. 23 5, ‘Sed sanctarum serie scripturarum et testimoniis sanctorum patrum aperte colligitur quod multi infideles et ante et post incarnationem Christi habuerunt veram iurisdictionem temporalem et verum dominium temporalium rerum, et non a papa nec ab alio sacerdote fideli… Ergo fideles habent vel habere possum veram iurisdictionem temporalem et verum dominium temporalium rerum, et non a papa. Quod autem in scripturis divinis reperiatur expresse quod plerique infideles habuerunt veram iurisdictionem temporalem et verum dominium temporalium rerum, ita ut opinio contraria haereticalis debeat reputali, monstrari et probari possit aperte …’: the list includes Gen. xxiii:17-20, xxxi:32-8, xli:35; Deut. ii:4-19; III Reg. ix:11, xix:15; II Paralip. xxxvi:22-3; Dan. ii:37-8, v:18.
14 6, p. 248, ‘et ideo pontificium nova legis non est regulariter maioris potestatis in carnalibus, sed in spiritualibus quam fuerit pontificium veteris legis’.
15 Coleman, J., ‘ Dominium in Thirteenth- and Fourteenth-Century Political Thought and its Seventeenth-Century Heirs: John of Paris and Locke’, Political Studies 33 (1985) pp. 73–100.CrossRefGoogle Scholar
16 4, pp. 239-40, ‘quod non papa sed Christus universale dominium et possessionem habeat omnium temporalium rerum; quod verum est de Christo tarn secundum divinitatem quam secundum humanitatem post resurrectionem et glorificationem; quod de papa nullatenus continet veritatem, quia Christus Petro, qui reliquit omnia propter Christum, omnium rerum dominium in generali non dedit’.
17 4, p. 241, ‘Cum enim papa sit vicarius solummodo Christi, licet sit successor Petri, et vicarius alicuius ratione vicariatus non sit potestatis aequalis, sequitur quod papa non habet potestatem tantam, quantam habuit Christus.’
18 6, p. 247.
19 McGrade, A. S., The Political Thought of William of Ockham (Cambridge, 1974) pp. 87–92CrossRefGoogle Scholar, cf. 137, 144-5.
20 5. p. 246.
21 7, p. 253, ‘Quorum primum est quod praelati et clerici regi Anglorum subiecti res non possident temporales, praesertim superabundantes, iure divino, sed iure humano ab ipso rege manante. Quod Augustinus testatur expresse… et habetur in decretis, di. viii, e. Quo iure, ait, loquens de villis et aliis rebus ecclesiae [Decretum, d. 8 c. 1]… Ex quibus patenter ostenditur quod iure humano, scilicet regis, possessiones a clericis de dominio regis Angliae possidentur. Quod etiam ex scripturis divinis posset aperte probari pro eo quod Deus ministris novae legis nullam specialem possessionem dedit, sed solummodo ordinavit ut laici eis in suis necessitaribus providerent.’
22 9, p. 257, ‘Ad cuius evidenciam est sciendum quod papa non habet regulariter potestatem super temporalibus, praecipue superabundantibus, collatis a regibus et aliis fidelibus ecclesiis a iure divino, sed solummodo a iure humano, si dantes super datis ei potestatem aliquam concesserunt; et per consequens quantam potestatem reges Angliae vel superiores aut superior eis dederunt vel dedit papae super bona ecclesiastica, quae contulerunt ecclesiis, tantam habet et non maiorem. Hoc mulripliciter posset ostendi. Nam … clerici res non possident temporales, maxime superabundantes, iure divino, sed solummodo iure humano, quod est ius imperatoris et regum; ergo papa non habet regulariter super temporalibus datis ecclesiis Anglicanis potestatem nisi iure regum’.
23 8, p. 25 5, ‘Nam circa res, praecipue superabundantes, collatas ecclesiae a regibus Anglorum et aliis eisdem regibus subiectis, voluntas danrjum et intendo est servanda, cum quilibet in donarione rei suae possit pactum et legem, quod vel quam vult, imponere; quod vel quam donatarius sive recipiens servare tenetur,… Sed rebus collatis ecclesiae, antequam darentur, tale fiiit onus annexum, ut de eis subveniretur regi pro defensione patriae et iurium publicorum, a quo onere res collatae ecclesiis per reges Angliae sunt minime liberatae’; 9, p. 258, ‘Rursus, sicut per praecedentia patet, quilibet in donarione seu traditione rei suae potest pactum et legem, quam vult, imponere; et per consequens potest ordinare quantam recipiens vel alius in ea habere debeat potestatem. Res autem concessae ecclesiis Anglicanis prius erant regum Angliae, et non papae;… Quare si reges Angliae nec tacite vel expresse super ipsis aliquam potestatem papae dederunt, papa super ipsis nullam habet regulariter potestatem. Dico autem tacite vel expresse …’
24 8, p. 257, ‘Item, magis tenentur clerici regi ratione curae, quam habet de patria et omnibus, qui degunt in patria, quam ratione personae suae… Ergo multo magis, si rex pro defensione patriae et iurium publicorum auxilio indiget clericorum, sibi debent de bonis ecclesiae auxilium impendere opporrunum.’
25 12, p. 266; also 9, p. 259, ‘Reges autem Angliae non dederunt summo pontifici potestatem, ut quocunque statuto, prohibitione vel praecepto, sententia vel processu inhibere valeret clericis regi subiectis, ne eidem in guerra sua iusta subventionis subsidium exhibèrent.’ The development of the natural right of kings to initiate their own just wars during the thirteenth and fourteenth centuries is discussed by Johnson, J. T., Ideology, Reason and the Limitation of War. Religious and Secular Concepts, 1200-1740 (Princeton, 1975)Google Scholar. For die older doctrine that only the pope (or emperor) could authorise just wars see, e.g., Russell, F. H., The Just War in the Middle Ages (Cambridge, 1975);Google Scholar SCH 20 (1983); and here farther literature.
26 6, p. 251.
27 4. p. 241.
28 4, pp. 241-2, ‘Octavum notabile est quod potestas clavium regni caelorum data papae a Christo, ad peccata et crimina se extendens, non est regulariter coactiva,… Sanctus enim Petrus recipiens claves regni caelorum a Christo generalem potestatem super omnia peccata, nullo excepto, recepit. Sed super peccata et crimina mere saecularia, quae iudices saeculares iuste et sufficienter punire parati fuerunt, non recepit beatus Petrus in foro contentioso potestatem coactivam, ne per potestatem datam beato Petro potestas saecularium iudicium totaliter esset absorpta’.
29 6, p. 249, ‘Non enim fuit leremias prophète [i. 10]constitutusfuitsupergentesetsuperregna, ut dominaretur temporali» regnis et gentibus, et suae arbitrio voluntatis tollere posset res et iura temporalia quorumcunque et ea quibus piacerei conferre; sed constituais fuit super gentes et super regna, ut sarculo praedicationis et exhortationis vitia et peccata evelleret, destrueret, disperderei et dissiparet, et ut virtutes plantaret et aedificaret’; also p. 247, ‘Gladius enim materialis dupliciter ad papalem pertinet potestatem. Uno modo, ut eius informatione et exhortatione, immo si necesse fuerit iussione … ad nutum, id est informarionem, exhortationem vel praeceptum,…’ The Marsilian influence seems clear.
30 4, p. 240; p. 242, ‘Qualem etiam potestatem coactivam habuit beams Petrus et habent successores ipsius casualiter super crimina saecularis; in quibus autem casibus huiusmodi potestatem habeant coativam, non est exprimendum ad praesens.’ Also 6, pp. 248-9, ‘… licet casualiter etiam in carnalibus sive temporalibus non sit minoris potestatis’; p. 252, ‘Qui etiam casualiter tarn in spiritualibus aliis, quae scilicet regulariter supererogarionis sunt et in quibus fidèles regulariter licite possunt quod volunt facere, quam in temporalibus, quantam habet plenitudinem potestatis: ut scilicet in casu, quo necesse est talia fieri et nemo est, ad quem talia spectent, qui de ipsis diligenciam habeat congruentem, ipse habeat potestatem de talibus disponendi; cuius dispositioni, si iusta et utilis fuerit, alii obedire tenentur…’
31 5, p. 245-6, ‘Ad auctoritatem autem Innocentii III… respondetur quod Innocentius intelligit Christum nichil excepisse a regulari et casuali potestate summi pontificis, super quo pro urilitate communi necessario expedit ipsum potestatem habere. Non autem intelligit quod Christus nichil exceperit nec excipi voluerit a regulari potestate Petri et sucessorum eius,…’ citing Decretales IV. xvii. 13. For Innocent Ill’s use of ratione peccati see Decretales, II. i 13; praerogativa Petri, PL 217. 549 and 915; nihil excipit, PL 217. 481 and 1056.
32 See further Wilks, , The Problem of Sovereignty in the Later Middle Ages (Cambridge, 1963) espec. p. 316.Google Scholar
33 Smalley, B., English Friars and Antiquity in the Early Fourteenth Century (Oxford 1960) pp. 30–2Google Scholar; Walsh, K., A Fourteenth-Century Scholar and Primate: Richard FitzRalph in Oxford, Avignon and Armagh (Oxford, 1981) pp. 31–2.Google Scholar
34 McKenna, J. W.. ‘How God became an Englishman’, Tudor Rule and Revolution: Essays for G. R. Elton, ed. Guth, D.J. and McKenna, J. W. (Cambridge, 1982) pp. 25–43.Google Scholar
35 For French precedents from the twelfth century onwards see my ‘Alan of Lille and the New Man’.SCH 14(1977) pp. 137-57, espec. pp. 148-9; Problem of Sovereignty, pp. 428-30; Also Strayer, J. R., ‘France: The Holy Land, the Chosen People, and the Most Christian King’, Action and Conviction in Early Modem Europe: Essays in Memory of E. H. Harbison, ed. Rabb, T. K. and Siegel, J. E. (Princeton, 1969) pp. 3–16CrossRefGoogle Scholar; and in general, Lewis, P. S., Later Medieval France: The Polity (London, 1968).CrossRefGoogle Scholar
36 Walsingham, , Chronicon Angliae (RS, 1874) p. 117.Google Scholar
37 Rottili Pariiamentomm (London, 1767) ii. 361-2, para. 6. After a somewhat laboured comparison between the king and the converted St. Paul (paras. 5-6), the former is described as the elect of God and a vessel of grace in both temporal and spiritual matters, whom every subject should obey as pars corporis principisi ‘& si Dieux plest, il est & toutdys mais ferra, le Vessel de grace ou le Vessel de election Dieu (cf. Act. ix:15). Du quel vessel touz ses Subgitz y treront, et auront grace & comfort de bien faire si bien espirituelment come temporelment’; para. 8, ‘Et par cest chief dont j’ai parle j’entende nostre Seigneur le Roy, q’est nostre chief & nostre soverain, & nous touz sumes ses membres & subgitz’.
38 ii. 362, para. 11.
39 ii. 362, paras. 10-11: Edward III is like Simeon ‘qi avoit longement accenduz la redemprion de Israel, & avoit responce de Dieu q’il ne murroitja tan q’il eust veu son SalveourJehu Crist, qy fuist l’expectation du poeple.’ But he may now say ‘Nunc dimittis…’, leaving his people to embrace the prince in perfect love and ‘a lui obeire en touz ses commandementz. Qar Saint Poul dit [I Pet. ii:13], ‘Subjecti estote &c. tamquam Regi quasi precelienti’; et si vostre Roi vous soit envoiez de Dieu, il est le Vikaire ou le Légat Dieu sur vous en Terre.’
40 De Eccles p. 30.
41 Old Testament kings had both temporal and spiritual power and were rex et saceraos after the example of Melchisedech, the Levites and Moses: De Pot. Pap p. i o; also De Civ. Dom. ii. 60; De Ver. Sac. Scr. i. 69—although Wyclif makes it clear here that this does not represent his own ideal form of government, rule by ‘apostolic men’. Kings with priestly power are however much better than priests with royal power. The use of the Old Testament judges as a model for his apostolici viri is discussed by Daly, L.J., The Political Theory of John Wyclif (Chicago, 1962) pp. 97f.Google Scholar
42 Henry Ill’s deposition of popes at Sutri follows the example of Solomon (III Reg. ii: 24-35): ‘Tunc enim practizata fuit lex saepe tacta … quod instar Salomonis rex debet in casu deponere summum pontificem’, De Pot. Pap. p. 183; similarly with replacements: ‘Unde Sadoch praefecit Salomon in summum pontificem loco Abiathar sacerdoti: pater historia, 3 Reg. ii.’, De Civ. Dom. i. 291. For Ezra see De Civ. Dom. iii. 28, citing 1 Esdra vii:25-8.
43 De Eccles pp. 214-15, citing Ezech. xliv.28.
44 For this problem the best discussion is still Beskow, P., Rex Gloriae: The Kingship of Christ in the Early Church (Stockholm, Gothenburg, Uppsala, 1962).Google Scholar
45 E.g. Barney, S. A., ‘The Plowshare of the Tongue: The Progress of a Symbol from the Bible to Piers Plowman ’, Mediaeval Studies 35 (1973) pp. 261–93.CrossRefGoogle Scholar The use of such symbolism by St. Bernard in the second book of De Consideratione was particularly influential.
46 Davies, W. D., The Gospel and the Land: Early Christianity and Jewish Territorial Doctrine (Berkeley, Los Angeles, London, 1974).Google Scholar
47 For examples of Wyclif’s equation of the Ecclesia universalis with mulla regna see De Eccles. pp. 55-6; and p. 30 (cited above p.150 at n. 40); cf. De Civ. Dom. ii. 34, ‘Et sic de multis regnorum [et] dominiorum christianitatis translationibus…’
48 Against the argument that the Ecclesia must be ‘continua quoad locum et tempus’, De Eccles. p. 99, he replies that what looks like ‘totum populum et totum genus sibi succedentium’ superficially, may in reality be a thinly spaced out succession of the elect, ‘sicut enim iuxta naturales et perspectives videns silvam vel campum segetum a longínquo, tudicat totum esse continuum consitum arboribus vel frumento, sic nos imperfecta fide videntes Ecclesiam a longínquo non obstante quod habeat in se arbusta sterilia atque zizania, iudicamus earn plenam fructuosis arboribus et frumento.’
49 The long mathematical digression which introduces this discussion of Church membership begins pp. 97-8 with this analogy: ‘Et quantum ad lineas, dicitur quod licet resolvantur in attomos, manent eedem… sicut sensus errat circa magnitudinem et rectitudinem lineae, quia ignorant numerum punctorum ex quibus componitur, sic viantes errant circa magnitudinem dignitatis vel meriti viantis, quia ignorant numerum et mensuram in quibus Verbum aeternaliter disposuit poneré sponsam suam.’ The immediate source for this is chapter 6 of Aristotle’s Categories, which is cited in the continuation of the discussion on p. 104-5. The Ecclesia has a formal unity, in having a common end and a spiritual unity of charity—’Si ergo dictae Ecclesiae sit quantitas continua secundum quam est formaliter magna, tunc ipsa est vere continua, ymo non solum quaelibet pars huius Ecclesiae continuatur cum aliqua alia eius parte, sed omnes simul copulantur ad eundem terminum communem … Nec distantia localis nec discontinuarlo mathematicae quantitatis obest, quia similitas secundum interiorem hominem et adnascentia membrorum Ecclesiae secundum caritatem excedit unitatem sensibilem.’—but the parts may be geographically separated in a mathematically quantitative sense and therefore only form a universal body as an aggregate: ‘Pro quo declarando suppono quod, sicut Ecclesia est unum aggregative, sic membrum eius et accidentia sua sunt unum aggregative … Ex quo patet quod omnes partes Ecclesiae collective intellecte copulanrur ad eundem terminum communem ex omnibus communibus terminis Ecclesiae aggregatum. Nam iste communis terminus copulat quamlibet partem quantitativa™ Ecclesiae cum alia, hie secundum unam eius partem et hic secundum aliam. Ymo, ut logice loquar, sicut punctus replicatus est tota substantia lineae superficiei, et corporis quantitative, sic substantia materialis aggregata est universum corporeum, et eius partes sunt proportionaliter partes mundi.’
50 Vox Clamantis vii. 24, ‘Singula, que Dominus staruit sibi regna per orbem, que magis in Christi nomine signa gérant, diligo.’
51 De Eccles p. 31, ‘Ideo dicunt doctores pendores quod dominus papa non est caput universalis sed particularis ecclesiae: dum tamen perseveranter vixerit tamquam papa … concedendum quod de possibili sit papa ipso superior hie in terris… sed supponere excellentiam Romani ponrificis super aliis, etiam quoad Deum, quia certum est quod non est superior nisi fuerit superior quoad Deum.’
52 See for instance the discussion in De Pot. Pap. pp. 165-78; and further my ‘The Apostolicus and the Bishop of Rome’, JTS, n.s. 13-14 (1962-3) pp. 290-317 and 311-54 respectively, espec. pp. 346f.
53 De Eccles, p. 282, ‘Requiretur ergo ut papa in hoc humilis elemosinarius regis petat ratificationem talis elemosinae, cum omnia quae habet in Anglia tenet de rege’; De Off. Reg. p. 146, ‘Et patet quod regnum Angliae specialiter non tenetur parere papam nisi secundum obedientiam elicibilem ex scriptura. Sed non est elicibile ex scriprura quod ipse dominetur saeculariter super temporalibus regni nostri. Ideo consulere potest super talibus in quae sunt ad Deum, ed non auctoritative praecipere vel dare dominium … Rex autem auctoritate propria, sed data a Deo, potest conferre clero elemosinam.’
54 De Off. Reg. pp. 70-1.
55 De Civ.Dom. i. 382,’VerumtamenpiecrederepossumusetdebemusquodRomanuspontifex sit caput particularis ecclesiae, cui obediendum est in terris prae ceteris, de quanto in ipso Christus loquitur legem suam. Si autem homo in honore tali positus non intellexerit istam sententiam, sed credit maniace quod ab ipso dependet essentialiter regimen universalis Ecclesiae, opus caritatis foret ipsos instruere’; cf. p. 384, ‘… et ad tantum attendere civilitati quod credant Ecclesiam destrui si dominio civili caruerinr, credant maniace quod nichil in ecclesiae particulari sit licitum nisi de quanto originatur et autenticatur a sua curia’; also De Eccles. p. 37.
56 See De Civ. Dom. ii. 60, for a succinct statement of the three periods:’… sic potest contingere quod Ecclesia Chrisri sit per apostolos, saeculi iudices, oprime regulata; secundo per reges, sed male, qui post dotarionem ecclesiae constituunt sibi praepositos in suis ecclesiis; sed tertio pessime per sacerdotes qui aspirantes ad principale mundi civile dominium, postposita lege Chrisri, sollicitentur praecipue per quae media symoniaca possent perplexius mundum sibi subicere’; also De Ver. Sac. Ser. i. 69. For further illustration see Wilks, ‘Reformatio regni’, SCH 9 (1972) pp. 109-30 at pp. 116-18.
57 De Civ. Dom. ii. 112.
58 De Off. Reg. p. 37, ‘Et ista subiectio est eo specialius a rege Angliae cum suis militibus observanda, quo ipse copiosius sine subiectione caesarea dotavit gratanrius suam ecclesiam. Et hinc nimirum clerus Angliae est regi suo singulariter in mulris subiectior. Rex enim reservavit sibi in vacationibus, in electionibus, et in casrigarionibus cleri sui, super collaris elemosinis dominium singulare.’
59 De Civ. Dom. ii. 153.
60 De Off. Reg. p. 110, ‘Et sic capiunt [reges] saeculare dominium non a clericis nostris auctorita-rive, sed a Christo et ecclesia laicali.’; De Eccl. p. 156, ‘Tertio miratur saecularis ecclesia quod clerus instat erga brachium saeculare…’ A clergy without temporal possessions would exist simply for the good of the laity, making the Church into essentially its pars laicalis, a populus laicalis: De Civ. Dom. i. 266; i. 392; i. 333, ‘… ecclesiae, id est, cuicunque congregationi fidelium … ad demonstrandum quod cuicunque ecclesiae clericorum, laicorum vel mixtim…’
61 De Euch. pp. 319-21: the clerus Anglicanae is only ‘modica pars respecru ecclesiae tonus regni nostri’, and therefore the disposal of clerical wealth is a matter for the communitas regni in parliamentis.
62 In the optima politica legis Christi, De Civ. Dom. ii. 152, ‘exclusa proprietate temporalium a clericis ut in primitiva Ecclesia, et tota civilitate devoluta ad laicos’; similarly De Pot. Pap. p. 83, ‘quod laici occuparent cotam civilitatem saecularis dominio… quod tota civilitas foret contenta in manibus laycorum’; p. 85, ‘Unde cum in statu innocentiae et statu patriae deficiet talis civilitas, videtur quod ipsa sapit imperfectionem et est officio cleri dissonum.’ In De Civ. Dom. iii. 436-8, he advocates adoption of the Aristotelian scheme (Politics, iii. 1, 1275a; vii. 9, 1329a) whereby the priesthood is formed out of those who are too old to participate in active civic functions: ‘sed honorabilissimi viri in ulama aerate quando non possunt vacare nisi contemplationi… sed procedendo ab imperfecto ad perfectum, illis qui bene se gesserint in militari et in iudicativo officio attribuendum est ultimo sacerdotium tamquam proximum felicitati: multo magis debet hoc observan de sacerdotibus Christi…’
63 De Pot. Pap. p. 3, ‘Secundum hoc itaque inest nomini duplex maneries potestatis, scilicet supernaturalis et civilis. Supernaturalis est potestas quam Deus dat nomini ad spiritualiter proficiendum Ecclesiae, cuiusmodi est potestas s’acerdotalis in confiriendo vel ministrando sacramenta aut alia spiritualia bona Ecclesiae. Potestas autem civilis est potestas dominativa ad cohercendum rebelles Ecclesiae secundum poenam sensibilem.’ Both the magisterial and the coercive powers were present in Christ as sacerdos et rex: ‘Ille enim qui est sacerdos in aetemum, proprietà magnus atque magister, exortatus est saluberrime crebrius praedicando. Sed cum sit rex regum, exercuit tam auctoritative quam instrumentaliter correptionem humanitus coacrivam,’ De Civ. Dom. ii. 73. One notices here how both the Gelasian functions are subsumed into the power of kingship.
64 De Pot. Pap. pp. 12-15.
65 De Off. Reg. p. 137, ‘Ideo videtur mihi probabile quod regalis auctoritas praecellit auctoritatem sacerdotalem secundum rationem multiplicem. Primo quia ilia habet similitudinem viçariam deitatis et sic vindicandi potestatem; auctoritas autem sacerdotalis habet simiiitudinem viçariam humanitaris Chrisri, et sic rationem paciendi iniuriam’; pp. 121-2, ‘… necesse est matrem Ecclesiam habere saeculares dominos ut reges, Dei vicarios, qui potestative ipsam defendant ubi vicarii Christi deficiunt, et illam potestatem immediate habent a Deo. Christus enim simul fuit rex et sacerdos: ideo ipsum caput habuit unde imperriretur unique brachio potestatem. Sed papa, cum non habet sic potestatem portandi gladium vindicte, non dat ipsum domino saeculari, sicut nec gratiam, sed ministrai ungendo vel alias solempnitates adinventas praeter necessárias conferendo.’ For the teaching of the Anglo-Norman Anonymous on this distinction see Williams, G. H., The Norman Anonymous of 1100 AD. (Cambridge, Mass., 1951) pp. 127fGoogle Scholar; Kantorowicz, E. H., The King’s Two Bodies (Princeton, 1957) pp. 42–60.Google Scholar
66 De Off. Reg. p. 13, ‘Oportet ergo Deum habere in Ecclesia duos vicarios, scilicet regem in temporalibus et sacerdotem in spiritualibus. Rex autem debet severe cohercerc rebellem sicut fecit deitas in veteri testamento. Sacerdos vero debet ministrare praeceptum miti modo humilibus tempore legis grariae sicut fecit humanitas Christi, qui simul fuit rex et sacerdos. Et hinc dicit Augusrinus quod rex habet ymaginem Dei sed episcopus ymaginem Christi propter ministerium indubie. Nec est fingendum ministerium huius differentiae verborum nisi quod rex gerit ymaginem deitatis Christi, sicut episcopus ymaginem suae humanitaris.’ The reference is to Quaestiones ex veteri testamento, 35 (PL 35. 2234), in which Augustine answers the question of why Saul remained the christus Domini for David even after God had deserted him (I Reg. xxvi: 16f): cited Wyclif p. 10 as ‘David non nescius divinam traditionem in officio ordinis regalis… Dei enim ymaginem habet rex, sicut et episcopus Christi. Quamdiu igitur in eadem traditione est, honorandus est, si non propter se, tamen propter ordinem.’
67 De Civ. Dom. ii. 77, although he managed to ascribe this to Constantine—’dicit imperator Constantinus’—generally regarded as the ideal of Christian emperorship.
68 Continuatio Eulogii (RS, 1863) iii. 538, ‘Augustinensis dicebat quod Petrus in Ecclesia cognoscitur per claves, Paulus per gladium. Papa est Petrus portans claves Ecclesiae in foro confessionis. “Vos, domine princeps, solebatis esse Paulus portantes gladium. Sed quia iam dim-isistis gladium Domini, Petras non cognoscet Paulum. Erigatis igitur gladium, et Petras cog-noscet Paulum.” ‘ For the council which should probably be dated to June 1373, see Catto, J. I., ‘The Alleged Great Council of 1374,’ EHR 82 (1967) pp. 764–71CrossRefGoogle Scholar. For Wyclifs arguments that St. Paul was equal to, if necessary superior to, St. Peter see e.g. De Pot. Pap. pp. 75-9.
69 Wimbledon’s Sermon: Redde rationem villcationis tue ed. I. K. Knight (Pittsburgh, 1967), pp. 63-4, ‘To prestis it falli♭ to kutte awey ♭e voide braunchis of synnis wi♭ ♭e swerd of here tonge. To knyзtis it falli♭ to lette wrongis and ♭eftis to be do, and to mayntene goddis lawe and hem ♭at ben techeris ♭er of, and also to kepe ♭e lond fro enemyes of o♭er londes… for зif presthod lackede ♭e puple for defaute of knowyng of Goddis lawe shulde wexe wilde on vices and deie gostly. And зif ♭e knythod lackid and men to reule ♭e puple by lawe and hardnesse, ♭eves and enemies shoden so encresse ♭at no man sholde lyuen in pes.’
70 De Civ. Dom. ii. 60.
71 11, pp. 264-5, in reply to the objection raised in 10, p. 261, but already effectively stated 8, pp. 256-7, ‘Praeterea, cum bona ecclesiastica sint collata ecclesiis ad pias causas, quia magis pium est defendere patriam quam pascere pauperes: turn quia, secundum Tullium in sua Rhetorica [De invent., ii. 53] per pietatem patriae benvolum officium et diligens tribuitur cultus, et per consequens pietas directe ad patriam se extendiç turn quia bonum commune est melius et divinius quam bonum unius, primo Ethicomm [Aristotle, Nick Eth., i. 1, 1094b]; ex quo infertur quod bonum totius patriae est melius et divinius quam bonum pauperum illius patriae; ex quo concluditur quod magis pium est subvenire tori patriae quam pauperibus patriae.’
72 For a fuller statement see my ‘Predestination, Property and Power’, SCH 2 (1965) pp. 220-36.
73 Tatnall, E. C., ‘John Wyclif and Ecclesia Anglicana ’, JEH 20 (1969) pp. 19–43Google Scholar; Farr, W., John Wycifs Legal Reformer (Leiden, 1970).Google Scholar
74 De Euch. p. 320.