1 See, inter multa alia, Michael Glowasky, Rhetoric and Scripture in Augustine’s Homiletical Strategy (Leiden: Brill, 2021); Shari Boodts and Anthony Dupont, ‘Augustine of Hippo’, in Anthony Dupont, Shari Boodts, Gert Partoens, and Johan Leemans (eds), Preaching in the Patristic Era: Sermons, Preachers, and Audiences in the Latin West (Leiden: Brill, 2018), pp. 177–97; Catherine Conybeare, ‘Augustine’s Rhetoric in Theory and Practice’, in Michael John MacDonald (ed.), The Oxford Handbook of Rhetorical Studies, (Oxford: OUP, 2014), pp. 301–12; Anthony Dupont, Preacher of Grace: A Critical Reappraisal of Augustine’s Doctrine of Grace in His Sermones ad populum on Liturgical Feasts and during the Donatist Controversy (Leiden: Brill, 2014); Hildegund Muller, ‘Preacher: Augustine and his Congregation’, in Mark Vessey and Shelley Reid (eds), A Companion to Augustine (Chichester, UK: Wiley-Blackwell, 2012), pp. 297–309; R.L. Enos et al. (eds.), The Rhetoric of St. Augustine of Hippo: De doctrina christiana and the Search for a Distinctly Christian Rhetoric (Waco, TX: Baylor University Press, 2008); Carol Harrison, ‘The Rhetoric of Scripture and Preaching: Classical Decadence or Christian Aesthetic?’ in Robert Dodaro (ed.), Augustine and His Critics: Essays in Honor of Gerald Bonner (London: Routledge, 2000), pp. 213–30; Nello Cipriani, ‘Rhetoric’, in Allen Fitzgerald (ed.), Augustine through the Ages (Grand Rapids, MI: William B. Eerdmans, 1999), pp. 724–6; Anne-Marie la Bonnardiere, ‘Augustine, Minister of the Word’, in Pamela Bright (ed.), Augustine and the Bible (Notre Dame, IN: University of Notre Dame Press, 1999), pp. 245–51; Duane W. H. Arnold and Pamela Bright (eds.), De doctrina christiana: A Classic of Western Culture (Notre Dame, IN: University of Notre Dame Press, 1995); Ernest Fortin, ‘Augustine and the Problem of Christian Rhetoric’, in The Birth of Philosophic Christianity: Studies in Early Christian and Medieval Thought (London: Rowan and Littlefield, 1996), pp. 79–93; Karla Pollmann, Doctrina Christiana: Untersuchungen zu den Anfangen der christlichen Hermeneutik unter besonderer Berucksichtigung von Augustinus, De doctrina christiana (Freiburg in der Schweiz: Universitatsverlag, 1996); Christine Mohrmann, ‘Saint Augustin predicateur’, La Maison Dieu 39 (1954), pp. 96–107; Inviolata Barry, St. Augustine, the Orator: A Study of the Rhetorical Qualities of St. Augustine’s Sermones ad Populum (Washington, D.C.: The Catholic University of America Press, 1924).

2 With this question, I am inspired by J. Patout Burns, Augustine’s Preached Theology: Living as the Body of Christ (Grand Rapids, MI: William B. Eerdmans, 2022).

3 My heuristic contrast between words and the Word in Augustine’s preaching should be read in conversation with the work of Tim Denecker and Gert Partoens, ‘De uoce et uerbo. Augustine’s Exegesis of John 1:1-3 and 23 in Sermons 288 and 293A auct. (Dolbeau 3)’, Annali di Storia dell’Esegesi 31 (2014), pp. 95–118. Denecker and Partoens point to some of the same themes I will highlight, but they do so in a narrower analysis that leaves room for the richer depiction of Augustine’s preached theology of language that I provide here.

4 On the Tractatus, see Allan D. Fitzgerald, ‘Introduction’, in Saint Augustine, Allan D. Fitzgerald (ed.), Homilies on the Gospel of John 1-40, (Hyde Park, NY: New City Press, 2009), pp. 13–38; Marie-Francois Berrouard, Introduction aux Homelies de Sain Augustin sur l’Evangile de Saint Jean, Collection des Etudes Augustiniennes, Serie Antiquite 170 (Paris: Institute des Etudes Augustiniennes, 2004); Allan D. Fitzgerald, ‘In Johannis Evangelium Tractatus’, in Augustine through the Ages (Grand Rapids, MI: William B. Eerdmans, 1999); Berrouard, ‘La Date des Tractatus I-LIV in Iohannis Evangelium de Saint Augustin, Recherches Augustiniennes 7 (1971), pp. 107–19.

5 On the relationship between human words and the divine Word, see Adam Ployd, ‘The Place of De magistro in Augustine’s Theology of Words and the Word’, Augustinian Studies 54 (2023), pp. 43–56; Drago Pintaric, Sprache und Triniät: Semantische Probleme in der Trinitätslehre de hl. Augustinus (Salzburg: Anton Pustet, 1983), p. 96; Alfred Schindler, Wort und Analogie in Augustins Trinitätslehre (Tübingen: Mohr Siebeck, 1965).

6 The inability of words to teach faithfully is most fully engaged in the early dialogue De magistro. On this text and related topics, see Ployd, ‘The Place of De magistro in Augustine’s Theology of Words and the Word’; Jean-Marc Lamarre, ‘Saint Augustin: les signes, l’ensignement et le maître interieur’, Revista Agustiniana 56 (2015), pp. 319–33; Ludwig Fladerer, ‘Augustinus grammaticus: De magistro und Augustins Position innerhalb de spätantiken Grammatik’, Philologus 154 (2010), pp. 316–28; Phillip Cary, Outward Signs: The Powerlessness of External Things in Augustine’s Thought (Oxford: OUP, 2008), esp. pp. 87–120; G. Balido, ‘Semiosi e livelli linguistici nel «De Magistro» di S. Agostino,’ in «De Magistro» di S. Agostino d’Ippona (Palermo: 1993), pp. 67–72. Douglas W. Johnson, ‘Verbum in the Early Augustine (386–397)’, Recherches augustiniennes et patristiques 8 (1972), pp. 25–53; Robert Markus, ‘St. Augustine on Signs’, Phronesis 2 (1957), pp. 60–83.

7 Augustine, In Ioannis evangelium tractatus [hereafter Io. ev. tr.] 1.8: quotidie dicendo uerba uiluerunt nobis, quia sonando uerba et transeundo uiluerunt, et nihil aliud uidentur quam uerba.

8 Io. ev. tr. 14.7: nos loquimur uerba uolantia et transeuntia; mox ut sonuerit ore tuo uerbum tuum, transit, peragit strepitum suum et transit in silentium.

9 Io. ev. tr. 37.4: quis enim loquitur sic, quomodo loquitur uerbum quod erat in principio apud deum? noli uerba ista considerare et ex his uerbis assuetis illud uerbum metiri uelle quod deus est… tu reuocas ad usum sermocinationis tuae, et dicis apud te: quid est uerbum? quid magnum est uerbum? sonat et transit; uerberato aere aurem percutit, postea non erit. audi adhuc: uerbum erat apud deum; manebat, non sonando transibat.

10 Io. ev. tr. 42.8: numquam deus sine uerbo fuit, quia uerbum est manens, non transiens; deus, non sonus; per quem factum est caelum et terra, non quod praeteriit cum iis quae facta sunt super terram.

11 Io. ev. tr. 26.9: ego noui patrem, ab illo sum, sed quomodo uerbum ab illo cuius est uerbum; non quod sonat et transit, sed quod manet cum dicente, et trahit audientem.

12 Io. ev. tr. 1.8: est uerbum et in ipso homine, quod manet intus: nam sonus procedit ex ore. est uerbum quod uere spiritaliter dicitur, illud quod intellegis de sono, non ipse sonus…. ergo quaecumque dicuntur et transeunt, soni sunt, litterae sunt, syllabae sunt. hoc uerbum transit, quod sonat: quod autem significauit sonus, et in cogitante est qui dixit, et in intellegente est qui audiuit, manet hoc transeuntibus sonis.

13 Io. ev. tr. 48.6: non sic est deus dei filius, non sic est uerbum patris; non sic est uerbum quod non sonando transit, sed nascendo manet.

14 Apud is the word used in Latin versions of John 1:1 to describe the Word as ‘with’ God.

15 Io. ev. tr. 14.7: cor tuum adtende…. quando ergo concipis uerbum quod proferas, rem uis dicere, et ipsa rei conceptio in corde tuo iam uerbum est; nondum processit, sed iam natum est in corde, et manet ut procedat;… quomodo enim tu uerbum quod loqueris, in corde habes, et apud te est, et ipsa conceptio spiritalis est, (nam sicut anima tua spiritus est, ita et uerbum quod concepisti, spiritus est; nondum enim accepit sonum ut per syllabas diuidatur, sed manet in conceptione cordis et in speculo mentis), sic deus edidit uerbum, hoc est, genuit filium.

16 Io. ev. tr. 1.9: si tu potes habere uerbum in corde tuo, tamquam consilium natum in mente tua, ut mens tua pariat consilium, et insit consilium quasi proles mentis tuae, quasi filius cordis tui.

17 Io. ev. tr.1.9: si ergo ex magna aliqua fabrica laudatur humanum consilium, uis uidere quale consilium dei est dominus iesus christus, id est, uerbum dei? adtende fabricam istam mundi; uide quae sint facta per uerbum, et tunc cognosces quale sit uerbum. adtende haec duo mundi corpora, caelum et terram: quis explicat uerbis ornatum caeli? quis explicat uerbis fecunditatem terrae? quis digne collaudat temporum uices? quis digne collaudat seminum uim? …

18 Io. ev. tr. 37.4: apud teipsum, o homo, cum est in corde tuo uerbum, aliud est quam sonus; sed uerbum quod est apud te, ut transeat ad me, sonum quasi uehiculum quaerit. assumit ergo sonum, imponit se quodammodo in uehiculum, transcurrit aerem, uenit ad me, nec recedit a te. sonus autem ut ueniret ad me, recessit a te, nec perstitit apud me. uerbum ergo quod erat in corde tuo, numquid sono praetereunte praeteriit? quod cogitabas dixisti; et ut ad me perueniret quod apud te latebat, syllabas sonuisti; sonus syllabarum perduxit ad aurem meam cogitationem tuam, per aurem meam descendit in cor meum cogitatio tua, sonus medius transuolauit; uerbum uero illud quod assumsit sonum, antequam sonares, erat apud te; quia sonuisti, est apud me, et non recessit a te.

19 Io. ev. tr. 37.4: hoc adtende, quisquis es examinator sonorum. uerbum dei contemnis, qui uerbum hominis non comprehendis!

20 Io. ev. tr. 54.8: dixit ergo pater filio, sicut dedit uitam filio; non quod nesciebat uel non habebat, sed quod ipse filius erat. quid est autem: sicut dixit mihi, sic loquor, nisi: uerum loquor? ita ille dixit ut uerax, ita ista loquitur ut ueritas. uerax autem genuit ueritatem.

21 Io. ev. tr. 23.8: sed uerba dicturus es filio tuo, inter te et ipsum uerba cursura sunt; et inter demonstrantem et uidentem, uel loquentem et audientem sonus articulatus uolat, qui non est quod tu, non est quod ipse. sonus quippe ille qui exit de ore tuo, et uerberato aere tangit aurem filii tui, et impleto sensu audiendi perducit ad cor cogitationem tuam; sonus ergo ille, non est ipse tu, non est ipse filius tuus. signum datum est ab animo tuo animo filii tui, quod signum non sit nec animus tuus, nec animus filii tui, sed aliud aliquid.

22 Io. ev. tr. 23.8: ita ne putamus patrem locutum esse cum filio? fuerunt uerba inter deum et uerbum? quomodo istud est? an quidquid uellet pater dicere filio, si uerbo uellet dicere, ipse filius est uerbum patris, numquid per uerbum loqueretur ad uerbum? an quia filius magnum uerbum, minora uerba cursura erant inter patrem et filium? sonus aliquis et quasi creatura quaedam temporalis atque uolatica, exitura erat ex ore patris, et percussura aurem filii? numquid habet deus corpus, ut quasi ex eius labiis hoc procedat; et habet aures corporis uerbum, in quas sonus ueniat? remoue omnia corporalia, simplicitatem uide, si simplex es.

23 On the place of scriptural words in the De magistro, see Cary, Outward Signs, pp. 102–5.

24 Io. ev. tr. 1.7: ergo, fratres, ad hoc ista monuerim, ut quando erexistis cor ad scripturas, cum sonaret euangelium: in principio erat uerbum, et uerbum erat apud deum, et deus erat uerbum, et cetera quae lecta sunt, intellegatis uos leuasse oculos ad montes. nisi enim montes ista dicerent, unde omnino cogitaretis, non inueniretis. ergo ex montibus uenit uobis auxilium, ut haec uel audiretis: sed nondum potestis intellegere quod audistis. inuocate auxilium a domino, qui fecit caelum et terram: quia montes sic potuerunt loqui, ut non possint ipsi illuminare; quia et ipsi illuminati sunt audiendo.

25 Io. ev. tr. 1.7: inde qui haec dixit, accepit iohannes ille, fratres, qui discumbebat super pectus domini, et de pectore domini bibebat quod propinaret nobis. sed propinauit uerba; intellectum autem inde debes capere, unde et ipse biberat qui tibi propinauit.

26 Io. ev. tr. 54.8: porro ipsa ueritas sic loquitur, ut ei dictum est; sed intellegentibus, quos docet ut nata est. ut autem crederent homines quod intellegere nondum ualent, ex ore carnis uerba sonuerunt, et abierunt; transuolantes soni strepuerunt, peractis morulis temporum suorum; sed res ipsae quarum signa sunt soni, traiectae quodammodo in eorum memoriam qui audierunt, etiam ad nos per litteras quae uisibilia signa sunt, peruenerunt.

27 Io. ev. tr. 14.7: cum ergo uerbum dei filius sit, filius autem locutus est nobis, non uerbum suum, sed uerbum patris, se nobis loqui uoluit, qui uerbum patris loquebatur.

28 Io. ev. tr. 54.8: non sic loquitur ueritas: intellegentibus mentibus intus loquitur, sine sono instruit, intellegibili luce perfundit.

29 Io. ev. tr. 29.4: uerbum ergo et deus est, et doctrinae stabilis uerbum est, non sonabilis per syllabas et uolatilis, sed manentis cum patre, ad quam conuertamur manentem, sonis transeuntibus admoniti. non enim nos ita admonet quod transit, ut ad transitoria uocet. admonemur ut diligamus deum. totum hoc quod dixi, syllabae fuerunt; percussum aerem uerberauerunt, ut ad sensum uestrarum aurium peruenirent, sonando transierunt; non tamen illud quod uos admonui, transire debet, quia ille quem uos diligere admonui, non transit; et cum transeuntibus syllabis admoniti, conuersi ad eum fueritis, nec uos transibitis, sed cum manente manebitis.

30 Io. ev. tr. 14.7: hoc ergo quomodo decuit, et oportuit, dixit iohannes, quomodo potuimus, nos exposuimus.

31 Io. ev. tr. 14.7: cui ad cor nondum peruenit dignus de tanta re intellectus, habet quo se conuertat, habet quo pulset, habet a quo quaerat, habet a quo petat, habet a quo accipiat.

32 On language and sacraments, see Cary, Outward Signs, pp. 193–220.

33 Io. ev. tr. 80.3: quare non ait, mundi estis propter baptismum quo loti estis, sed ait: propter uerbum quod locutus sum uobis, nisi quia et in aqua uerbum mundat? detrahe uerbum, et quid est aqua nisi aqua? … unde ista tanta uirtus aquae, ut corpus tangat et cor abluat, nisi faciente uerbo, non quia dicitur, sed quia creditur? nam et in ipso uerbo, aliud est sonus transiens, aliud uirtus manens…. hoc est uerbum fidei quod praedicamus, quo sine dubio ut mundare possit, consecratur et baptismus…. hoc uerbum fidei tantum ualet in ecclesia dei, ut per ipsum credentem, offerentem, benedicentem, tinguentem, etiam tantillum mundet infantem, quamuis nondum ualentem corde credere ad iustitiam, et ore confiteri ad salutem. totum hoc fit per uerbum, de quo dominus ait: iam uos mundi estis propter uerbum quod locutus sum uobis.