Hostname: page-component-78c5997874-v9fdk Total loading time: 0 Render date: 2024-11-09T14:54:25.451Z Has data issue: false hasContentIssue false
  • English
  • Français

Predestination and Toleration: The Dutch Republic’s Single Judicial Persecution of Jews in Theological Context

Published online by Cambridge University Press:  20 November 2018

Alexander van der Haven
Alexander van der Haven*
Affiliation:
Ben-Gurion University of the Negev / The Open University of Israel
Get access Rights & Permissions [Opens in a new window]

Abstract

The toleration of Jews in early modern Dutch society is commonly seen as predicated on the maintenance of a clear social and religious separation between Jews and Christians. I argue that this view is incomplete and misleading. Close analysis of the only judicial persecution of Jews in the Dutch Republic’s history, the trial of three Jewish proselytes in the anti-Calvinist city of Hoorn in 1614–15, yields a more complex picture. Comparison of the Hoorn trial with cases of apostasy to Judaism in orthodox Calvinist Amsterdam during the same period suggests that the theological commitments of orthodox Calvinism played an important and hitherto unrecognized role in Dutch toleration.

Type
Research Article
Information
Renaissance Quarterly , Volume 71 , Issue 1 , Spring 2018 , pp. 165 - 205
Copyright
Copyright © Renaissance Society of America 2018

Access options

Get access to the full version of this content by using one of the access options below. (Log in options will check for institutional or personal access. Content may require purchase if you do not have access.)

References

Bibliography

Ets Haim Bibliotheek–Livraria Montezinos (EH), Amsterdam, Hs 48 A1. “Keset Jeonatan.” Trans. Semuel Abaz. 5425 (1664–65). With title page from 5533 (1772–73).Google Scholar
EH, Hs 48 B 11. Eighteenth-century collection of treatises, including “Keset Jeonatan.”Google Scholar
EH, Hs 49 A 10. “Copia da vida, do bemaventurado Abraham Pelengrino.” Copy of 1769.Google Scholar
Stadsarchief Amsterdam (SAA) 376. Archief van de Hervormde Gemeente; Kerkeraad: 3, fol. 270v (4 January 1612).Google Scholar
SAA 376. Kerkeraad: 4, pp. 111–12 (29 May and 5 June 1614).Google Scholar
SAA 376. Kerkeraad: 5, pp. 225, 228 (10 and 17 October 1625).Google Scholar
SAA 376. Kerkeraad: 7, pp. 196, 202, 206, 283, 300–01, 339, 341 (19 February, 23 April, 28 May 1637; 24 February, 7 and 21 July 1639; 23 February and 8 March 1640).Google Scholar
SAA 1120: 116. Archief van Verenigde Doopsgezinde Gemeente van Amsterdam en rechtsvoorgangers, Notulen Waterlandse Doopsgezinde gemeente. 11 May 1615.Google Scholar
SAA 1120: 1043. Archief van Verenigde Doopsgezinde Gemeente van Amsterdam en rechtsvoorgangers, Ingekomen stukken, Socinianen. 1612–70.Google Scholar
Westfries Archief (WfA), Hoorn, 0003: 4497. Oudrechterlijke Archieven, Bijlagen tot de schoutsrol 1550–1796. Each citation is followed by author, recipient, and (approximate) date of the cited document of this collection.Google Scholar
WfA 1702, 17, 61, fol. 99r. Doop- trouw- en begraafboeken Hoorn, Registers van huwelijksafkondigingen in de kerk. 27 April 1614.Google Scholar
Bodian, Miriam. Hebrews of the Portuguese Nation: Conversos and Community in Early Modern Amsterdam. Bloomington: Indiana University Press, 1997.Google Scholar
Brandt, G. Historie der Reformatie, en andere kerkelyke geschiedenissen in en ontrent de Nederlanden. 4 vols. Amsterdam, 1671–1704.Google Scholar
Brienen, T. “De Joden in de visie van de Reformatie: Een algemene dogmahistorische oriëntatie.” Documentatieblad Nadere Reformatie 5.4 (1981): 109–31.Google Scholar
Coster, Abraham. Historie der Joden, die t’sedert de verstooringe Ierusalems in alle landen verstroyt zijn: In dry deelen beschreven. 2nd ed. Amsterdam, 1650. First published 1608.Google Scholar
Cunaeus, Petrus. The Hebrew Republic. Trans. Peter, Wyetzner. Jerusalem: Shalem Press, 2006.Google Scholar
De Jong, M. Hzn. “Hugo de Groot in de Raad van Amsterdam.” Amstelodamum 25 (1928): 125–55.Google Scholar
Dunkelgrün, Theodor. “‘Neerlands Israel’: Political Theology, Christian Hebraism, Biblical Antiquarianism, and Historical Myth.” In Myth in History, History in Myth, ed. Cruz, Laura and Frijhoff, Willem, 201–36. Leiden: Brill, 2009.Google Scholar
Eisenstadt, S. N. “Transformation of Social, Political, and Cultural Orders in Modernization.” American Sociological Review 30.5 (1965): 659–73.CrossRefGoogle Scholar
Evenhuis, R. B. Ook dat was Amsterdam. 5 vols. Amsterdam: Ten Have, 1965–78.Google Scholar
Foucault, Michel. The History of Sexuality. Volume 1: An Introduction. Trans. Robert, J. Hurley. New York: Vintage, 1990.Google Scholar
Foucault, Michel. Discipline and Punish: The Birth of the Prison. Trans. Sheridan, Alan. New York: Vintage, 1995.Google Scholar
Frijhoff, Willem. Embodied Belief: Ten Essays on Religious Culture in Dutch History. Hilversum: Verloren, 2002a.Google Scholar
Frijhoff, Willem. “Religious Toleration in the United Provinces: From ‘Case’ to ‘Model.’” In Calvinism and Religious Toleration in the Dutch Golden Age, ed. Po-chia Hsia, R. and van Nierop, Henk F. K., 27–52. Cambridge: Cambridge University Press, 2002b.CrossRefGoogle Scholar
Fruin, Robert. Geschiedenis der staatsinstellingen in Nederland tot den val der Republiek. The Hague: Martinus Nijhoff, 1901.Google Scholar
Fuks-Mansfeld, R. G. “De Sefardim in Amsterdam tot 1795: Aspecten van de ontwikkeling van een joodse minderheid in een Hollandse stad.” PhD diss., Leiden University, 1989.Google Scholar
Gorski, Philip S. The Disciplinary Revolution: Calvinism and the Rise of the State in Early Modern Europe. Chicago: University of Chicago Press, 2003.CrossRefGoogle Scholar
Groenveld, S. Het Twaalfjarig Bestand, 1609–1621: De jongelingsjaren van de Republiek der Verenigde Nederlanden. The Hague: Haags Historisch Museum, Verloren, 2009.Google Scholar
Grotius [de Groot], Hugo. Remonstrantie nopende de ordre dije in de landen van Hollandt ende Westvrieslandt dijent gestelt op de Joden. Amsterdam: n.p., 1949.Google Scholar
Grotius [de Groot], Hugo. Hugo Grotius, Ordinum Hollandiae ac Westfrisiae Pietas, 1613. Ed. Rabbie, Edwin. Leiden: Brill, 1995.Google Scholar
Hakkenberg, Michael Abram. “The Predestinarian Controversy in the Netherlands, 1600–1620.” PhD diss., University of California, Berkeley, 1989.Google Scholar
Huussen, A. H. “De toelating van Sefardische joden in Haarlem in 1605.” Haerlem Jaarboek (1991): 48–62.Google Scholar
Huussen, A. H. “The Legal Position of Sephardi Jews in Holland c. 1600.” Dutch Jewish History 3 (1993): 19–41.Google Scholar
Huussen, A. H. “Legislation on the Position of the Jews in the Dutch Republic, c. 1590–1796.” Legal History Review 69.1/2 (2001): 43–56.CrossRefGoogle Scholar
Huussen, A. H. “The Legal Position of the Jews in the Dutch Republic, c. 1590–1796.” In Dutch Jewry: Its History and Secular Culture (1500–2000), ed. Israel, J. I. and Salverda, R., 25–42. Leiden: Brill, 2002.Google Scholar
Israel, Jonathan I. “The Intellectual Debate about Toleration in the Dutch Republic.” In The Emergence of Tolerance in the Dutch Republic, ed. Berkvens-Stevelinck, Christiane, Israel, Jonathan I., and Posthumus Meyjes, G. H. M., 3–36. Leiden: Brill, 1997.Google Scholar
Kaplan, Benjamin J. Divided by Faith: Religious Conflict and the Practice of Toleration in Early Modern Europe. Cambridge, MA: Belknap Press of Harvard University Press, 2007.CrossRefGoogle Scholar
Kaplan, Yosef. “Jewish Proselytes from Portugal in 17th Century Amsterdam: The Case of Lorenzo Escudero” (in Hebrew). Proceedings of the World Congress of Jewish Studies 4 (1977): 87–101.Google Scholar
Kaplan, Yosef. “Between Calvinists and Jews in Seventeenth-Century Amsterdam.” In Conflict and Religious Conversation in Latin Christendom: Studies in Honour of Ora Limor, ed. Yuval, Israel Jacob and Ben-Shalom, Ram, 277–303. Turnhout: Brepols, 2014.CrossRefGoogle Scholar
Knappert, L. “De Gereformeerde Kerk in haren strijd om het wettig huwelijk.” Nederlands archief voor kerkgeschiedenis / Dutch Review of Church History, n.s., 2.3 (1903): 217–75.CrossRefGoogle Scholar
Knuttel, W. P. C. Acta der Particuliere Synoden van Zuid-Holland: Eerste deel, 1621–1633. The Hague: Martinus Nijhoff, 1908.Google Scholar
Kühler, W. J. Het Socianisme in Nederland. Leiden: A. W. Sijthoff, 1912.Google Scholar
Little, David. Religion, Order, and Law: A Study in Pre-Revolutionary England. 1969. Reprint, Chicago: Cambridge University Press, 1984.Google Scholar
Marshall, John. John Locke, Toleration, and Early Enlightenment Culture: Religious Intolerance and Arguments for Religious Toleration in Early Modern and Early Enlightenment Europe. Cambridge: Cambridge University Press, 2006.Google Scholar
Michman, Jozeph. “Historiography of the Jews in the Netherlands.” Dutch Jewish History 1 (1984): 7–29.Google Scholar
Nelson, Eric. The Hebrew Republic: Jewish Sources and the Tranformation of European Political Thought. Cambridge, MA: Harvard University Press, 2011.Google Scholar
Nobbs, Douglas. Theocracy and Toleration: A Study of the Disputes in Dutch Calvinism from 1600 to 1650. Cambridge: Cambridge University Press, 1938.Google Scholar
Noordkerk, Hermanus. Handvesten, ofte privilegien ende octroyen, mitsgaders willekeuren, costuimen, ordonnantien en handelingen der stad Amstelredam: Door last van de Edele Groot-Achtbaare Heeren Burgermeesteren en Regeerders van dezelve stad tot den eersten february 1747 vervolgt, met verscheide stukken vermeerdert, mitsgaders in eene andere schikking gebragt; en met de nodige registers voorzien. 3 vols. Amsterdam, 1748.Google Scholar
O’Neill, John. “The Disciplinary Society: From Weber to Foucault.” British Journal of Sociology 37.1 (1986): 42–60.CrossRefGoogle Scholar
Op ’t Hof, W. J. De visie op de Joden in de Nadere Reformatie tijdens het eerste kwart van de zeventiende eeuw. Amsterdam: Ton Bolland, 1984.Google Scholar
Pieterse, Wilhelmina Chr. Livro de Bet Haim do Kahal Kados de Bet Yahacob: Original Text. Assen: Van Gorcum, 1970.Google Scholar
Poolman, Aaron. “Joden in Hoorn.” West-Frieslands Oud en Nieuw 37 (1970): 57–65.Google Scholar
Rabbie, Edwin. “Hugo Grotius and Judaism.” In Hugo Grotius, Theologian: Essays in Honour of G. H. M. Posthumus Meyjes, ed. Posthumus Meyjes, G. H. M., Nellen, Henk J. M., and Edwin, Rabbie, 99–120. Leiden: Brill, 1994.Google Scholar
Rauschenbach, Sina. “Mediating Jewish Knowledge: Menasseh Ben Israel and the Christian Respublica Litteraria.” Jewish Quarterly Review 102.4 (2012): 561–88.CrossRefGoogle Scholar
Register van Holland en Westvriesland van de jaren 1613–1619. S.l., n.d.Google Scholar
Reitsma, J., and van Veen, S. D.. Acta der provinciale en particuliere synoden gehouden in de Noordelijke Nederlanden gedurende de jaren 1572–1620. Vijfde deel: Zeeland 1597–1620, Overijssel 1584–1620. Groningen: Wolters, 1896.Google Scholar
Reitsma, J. Acta der provinciale en particuliere synoden gehouden in de Noordelijke Nederlanden gedurende de jaren 1572–1620. Zevende deel: Groningen 1595–1620. Groningen: Wolters, 1898.Google Scholar
Roedingenus, Johannes Arnoldi. Cort begryp: Van de verantwoordinghe Iohannis Arnoldi, kercken-dienaer tot Hoorn; teghen die beschuldinghen der afghegane ouderlinghen ende onbedachte condemnatie van haren patronen, tot Enchuysen ghepractiseert. S.l., 1616.Google Scholar
Sapma, Dominicus. Bespreck, ofte onder-handelinge ghehouden over eenige huydensdaechsche kerckelijcke verschillen … tusschen Dominicum Sapma … ende Rippertum Sixti. Hoorn, 1617.Google Scholar
Sapma, Dominicus. Provisioneel vertoogh van de groote onbescheydenheyt ghepleeght by Rippertum Sixti (de ghemeente Gods, die inde Ramen vergadert representerende) in sijne nootwendighe verantwoordinghe (soo hij ’t noemte) tegen de laetste lange dictaten Dominici. Vervatende verscheyden proefkens van sijn onmanierlijcke scheld-redenen. Hoorn, 1618.Google Scholar
Schama, Simon. The Embarrassment of Riches: An Interpretation of Dutch Culture in the Golden Age. New York: Knopf, 1987.Google Scholar
Schorsch, Jonathan. Jews and Blacks in the Early Modern World. Cambridge: Cambridge University Press, 2004.Google Scholar
Sierhuis, Freya. The Literature of the Arminian Controversy: Religion, Politics and the Stage in the Dutch Republic. Oxford: Oxford University Press, 2015.CrossRefGoogle Scholar
Swetschinski, Daniel. “Tussen Middeleeuwen en Gouden Eeuw, 1516–1621.” In Geschiedenis van de joden in Nederland, ed. Blom, J. C. H. and Fuks-Mansfeld, R. G., 53–96. Amsterdam: Balans, 1995.Google Scholar
Swetschinski, Daniel. Reluctant Cosmopolitans: The Portuguese Jews of Seventeenth-Century Amsterdam. London: Littman Library of Jewish Civilization, 2000.CrossRefGoogle Scholar
Tex, Jan den. Oldenbarnevelt. 2 vols. Cambridge: Cambridge University Press, 1973.Google Scholar
Tideman, J. “Een Waalsche Sabbaths-vierder te Amsterdam in 1641.” Vaderlandsche letteroefeningen (1874): 191–96.Google Scholar
Trigland, Jacobus. Kerckelycke geschiedenissen, begrypende de swaere en bekommerlijcke geschillen, in de Vereenigde Nederlanden voor-gevallen, met derselver beslissinge, ende aenmerckingen op de kerckelycke historie van Johannes Vvtenbogaert: Uyt autentycke stucken getrouwelijck vergadert, ende op begeerte der Zuyd en Noort-Hollantsche synoden uytgegeven, tot nodige onderrichtinge. Leiden, 1650.Google Scholar
Van den Berg, J. Joden en Christenen in Nederland gedurende de zeventiende eeuw. Kampen: J. H. Kok, 1969.Google Scholar
Van den Berg, J. “Bloedbeschuldiging te Nijmegen.” Maatstaf 28 (1980): 86–92.Google Scholar
Van der Wall, E. G. E. “Christenen en joden in de 17e eeuwse Nederlanden.” Documentatieblad Nadere Reformatie 5.3 (1981): 89–100.Google Scholar
Van Deursen, A. Th. Bavianen en slijkgeuzen: Kerk en kerkvolk ten tijde van Maurits en Oldenbarnevelt. Assen: Van Gorcum, 1974.Google Scholar
Van Eeghen, I. H. “De Gereformeerde Kerkeraad en de Joden te Amsterdam.” Amstelodamum 47 (1960): 169–74.Google Scholar
Van Eeghen, I. H. “De kinderen van Hansken Hangebroeck.” Studia Rosenthaliana 11.1 (1977): 33–39.Google Scholar
Van Leeuwen, Theodoor Marius, Keith, D. Stanglin, and Tolsma, Marijke, eds. Arminius, Arminianism, and Europe: Jacobus Arminius (1559/60–1609). Leiden: Brill, 2009.Google Scholar
Van Rooden, Peter T. “Conceptions of Judaism as a Religion in the Seventeenth-Century Dutch Republic.” In Christianity and Judaism: Papers Read at the 1991 Summer Meeting and the 1992 Winter Meeting of the Ecclesiastical History Society, ed. Wood, Diana, 299–308. London: Blackwell, 1992.Google Scholar
Velius, Theodorus. Chroniick van Hoorn, daer in particulierlijck verhaelt worden des selven stadts eerste begin, opcomen en ghedenckweerdighe gheschiedenissen, tot op dit teghenwoordighe jaer 1617: Mitsgaders veel merckelijcke dingen, die staende de trubbel, en soo voor, als na de selve, deur heel Westvrieslandt verloopen. Hoorn, 1617.Google Scholar
Voogt, Gerrit. “Remonstrant-Counter-Remonstrant Debates: Crafting a Principled Defense of Toleration after the Synod of Dordrecht (1619–1650).” Church History and Religious Culture 89.4 (2009): 489–524.CrossRefGoogle Scholar
Wallesius, Johannes. Christelijck bericht vande ware catholijcke religie … by forme van weder-antwoorde op … de corte wederlegginghe der acht Christelijcke teghenstellinghen. Enkhuizen, 1607.Google Scholar
Wallesius, Johannes. Poincten der beschuldiginge, die d’afgegane ouderlinghen der gereformeerde kercke binnen Hoorn, tegens hare kercken-dienaren Ioh. Wallesium ende Iohannem Arnoldi, hebben ingebracht: midtsgaders de verantwoordinghe int kort, daer op ghedaen voor den classe ende haren gheassocieerden. Gelijck ook. De sententie ofte het oordeel daer over by die van den classe … gheformeert ende gheuytet binnen Enchuysen. Hoorn, 1616.Google Scholar
Weber, Max. “The Protestant Sects and the Spirit of Capitalism.” In From Max Weber: Essays in Sociology, ed. Gerth, Hans Heinrich and Wright Mills, C., 267–301. Oxford: Oxford University Press, 1946.Google Scholar
Weber, Max. The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism. Trans. Parsons, Talcott. London: Routledge, 2001.Google Scholar
Wtenbogaert, Johannes. Tractaet van ’t ampt ende authoriteyt eener hoogher christelicker overheydt, in kerckelicke saecken. The Hague, 1610.Google Scholar
Wtenbogaert, Johannes. De kerckelicke historie: vervatende verscheyden ghedenckwaerdige saken, in de christenheyt voor-gevallen. van het iaer vier hondert af, tot in het iaer sesthien-hondert ende negenthien. voornamentlijck in dese Geunieerde Provintien. S.l., 1647.Google Scholar
Wybrands, Aem. W. “Overgang tot het Jodendom.” Studien en bijdragen op ’t gebied der historische theologie 3 (1876): 455–75.Google Scholar
Zafirovski, Milan. The Protestant Ethic and the Spirit of Authoritarianism: Puritanism, Democracy, and Society. New York: Springer, 2007.Google Scholar
Zijlstra, S. Om de ware gemeente en de oude gronden: Geschiedenis van de dopersen in de Nederlanden, 1531–1675. Hilversum: Verloren, Fryske Akademy, 2000.Google Scholar
Zwarts, Jac. De eerste rabbijnen en synagogen van Amsterdam, naar archivalische bronnen. Amsterdam: M. Hertzberger, 1929.Google Scholar
Ets Haim Bibliotheek–Livraria Montezinos (EH), Amsterdam, Hs 48 A1. “Keset Jeonatan.” Trans. Semuel Abaz. 5425 (1664–65). With title page from 5533 (1772–73).Google Scholar
EH, Hs 48 B 11. Eighteenth-century collection of treatises, including “Keset Jeonatan.”Google Scholar
EH, Hs 49 A 10. “Copia da vida, do bemaventurado Abraham Pelengrino.” Copy of 1769.Google Scholar
Stadsarchief Amsterdam (SAA) 376. Archief van de Hervormde Gemeente; Kerkeraad: 3, fol. 270v (4 January 1612).Google Scholar
SAA 376. Kerkeraad: 4, pp. 111–12 (29 May and 5 June 1614).Google Scholar
SAA 376. Kerkeraad: 5, pp. 225, 228 (10 and 17 October 1625).Google Scholar
SAA 376. Kerkeraad: 7, pp. 196, 202, 206, 283, 300–01, 339, 341 (19 February, 23 April, 28 May 1637; 24 February, 7 and 21 July 1639; 23 February and 8 March 1640).Google Scholar
SAA 1120: 116. Archief van Verenigde Doopsgezinde Gemeente van Amsterdam en rechtsvoorgangers, Notulen Waterlandse Doopsgezinde gemeente. 11 May 1615.Google Scholar
SAA 1120: 1043. Archief van Verenigde Doopsgezinde Gemeente van Amsterdam en rechtsvoorgangers, Ingekomen stukken, Socinianen. 1612–70.Google Scholar
Westfries Archief (WfA), Hoorn, 0003: 4497. Oudrechterlijke Archieven, Bijlagen tot de schoutsrol 1550–1796. Each citation is followed by author, recipient, and (approximate) date of the cited document of this collection.Google Scholar
WfA 1702, 17, 61, fol. 99r. Doop- trouw- en begraafboeken Hoorn, Registers van huwelijksafkondigingen in de kerk. 27 April 1614.Google Scholar
Bodian, Miriam. Hebrews of the Portuguese Nation: Conversos and Community in Early Modern Amsterdam. Bloomington: Indiana University Press, 1997.Google Scholar
Brandt, G. Historie der Reformatie, en andere kerkelyke geschiedenissen in en ontrent de Nederlanden. 4 vols. Amsterdam, 1671–1704.Google Scholar
Brienen, T. “De Joden in de visie van de Reformatie: Een algemene dogmahistorische oriëntatie.” Documentatieblad Nadere Reformatie 5.4 (1981): 109–31.Google Scholar
Coster, Abraham. Historie der Joden, die t’sedert de verstooringe Ierusalems in alle landen verstroyt zijn: In dry deelen beschreven. 2nd ed. Amsterdam, 1650. First published 1608.Google Scholar
Cunaeus, Petrus. The Hebrew Republic. Trans. Peter, Wyetzner. Jerusalem: Shalem Press, 2006.Google Scholar
De Jong, M. Hzn. “Hugo de Groot in de Raad van Amsterdam.” Amstelodamum 25 (1928): 125–55.Google Scholar
Dunkelgrün, Theodor. “‘Neerlands Israel’: Political Theology, Christian Hebraism, Biblical Antiquarianism, and Historical Myth.” In Myth in History, History in Myth, ed. Cruz, Laura and Frijhoff, Willem, 201–36. Leiden: Brill, 2009.Google Scholar
Eisenstadt, S. N. “Transformation of Social, Political, and Cultural Orders in Modernization.” American Sociological Review 30.5 (1965): 659–73.CrossRefGoogle Scholar
Evenhuis, R. B. Ook dat was Amsterdam. 5 vols. Amsterdam: Ten Have, 1965–78.Google Scholar
Foucault, Michel. The History of Sexuality. Volume 1: An Introduction. Trans. Robert, J. Hurley. New York: Vintage, 1990.Google Scholar
Foucault, Michel. Discipline and Punish: The Birth of the Prison. Trans. Sheridan, Alan. New York: Vintage, 1995.Google Scholar
Frijhoff, Willem. Embodied Belief: Ten Essays on Religious Culture in Dutch History. Hilversum: Verloren, 2002a.Google Scholar
Frijhoff, Willem. “Religious Toleration in the United Provinces: From ‘Case’ to ‘Model.’” In Calvinism and Religious Toleration in the Dutch Golden Age, ed. Po-chia Hsia, R. and van Nierop, Henk F. K., 27–52. Cambridge: Cambridge University Press, 2002b.CrossRefGoogle Scholar
Fruin, Robert. Geschiedenis der staatsinstellingen in Nederland tot den val der Republiek. The Hague: Martinus Nijhoff, 1901.Google Scholar
Fuks-Mansfeld, R. G. “De Sefardim in Amsterdam tot 1795: Aspecten van de ontwikkeling van een joodse minderheid in een Hollandse stad.” PhD diss., Leiden University, 1989.Google Scholar
Gorski, Philip S. The Disciplinary Revolution: Calvinism and the Rise of the State in Early Modern Europe. Chicago: University of Chicago Press, 2003.CrossRefGoogle Scholar
Groenveld, S. Het Twaalfjarig Bestand, 1609–1621: De jongelingsjaren van de Republiek der Verenigde Nederlanden. The Hague: Haags Historisch Museum, Verloren, 2009.Google Scholar
Grotius [de Groot], Hugo. Remonstrantie nopende de ordre dije in de landen van Hollandt ende Westvrieslandt dijent gestelt op de Joden. Amsterdam: n.p., 1949.Google Scholar
Grotius [de Groot], Hugo. Hugo Grotius, Ordinum Hollandiae ac Westfrisiae Pietas, 1613. Ed. Rabbie, Edwin. Leiden: Brill, 1995.Google Scholar
Hakkenberg, Michael Abram. “The Predestinarian Controversy in the Netherlands, 1600–1620.” PhD diss., University of California, Berkeley, 1989.Google Scholar
Huussen, A. H. “De toelating van Sefardische joden in Haarlem in 1605.” Haerlem Jaarboek (1991): 48–62.Google Scholar
Huussen, A. H. “The Legal Position of Sephardi Jews in Holland c. 1600.” Dutch Jewish History 3 (1993): 19–41.Google Scholar
Huussen, A. H. “Legislation on the Position of the Jews in the Dutch Republic, c. 1590–1796.” Legal History Review 69.1/2 (2001): 43–56.CrossRefGoogle Scholar
Huussen, A. H. “The Legal Position of the Jews in the Dutch Republic, c. 1590–1796.” In Dutch Jewry: Its History and Secular Culture (1500–2000), ed. Israel, J. I. and Salverda, R., 25–42. Leiden: Brill, 2002.Google Scholar
Israel, Jonathan I. “The Intellectual Debate about Toleration in the Dutch Republic.” In The Emergence of Tolerance in the Dutch Republic, ed. Berkvens-Stevelinck, Christiane, Israel, Jonathan I., and Posthumus Meyjes, G. H. M., 3–36. Leiden: Brill, 1997.Google Scholar
Kaplan, Benjamin J. Divided by Faith: Religious Conflict and the Practice of Toleration in Early Modern Europe. Cambridge, MA: Belknap Press of Harvard University Press, 2007.CrossRefGoogle Scholar
Kaplan, Yosef. “Jewish Proselytes from Portugal in 17th Century Amsterdam: The Case of Lorenzo Escudero” (in Hebrew). Proceedings of the World Congress of Jewish Studies 4 (1977): 87–101.Google Scholar
Kaplan, Yosef. “Between Calvinists and Jews in Seventeenth-Century Amsterdam.” In Conflict and Religious Conversation in Latin Christendom: Studies in Honour of Ora Limor, ed. Yuval, Israel Jacob and Ben-Shalom, Ram, 277–303. Turnhout: Brepols, 2014.CrossRefGoogle Scholar
Knappert, L. “De Gereformeerde Kerk in haren strijd om het wettig huwelijk.” Nederlands archief voor kerkgeschiedenis / Dutch Review of Church History, n.s., 2.3 (1903): 217–75.CrossRefGoogle Scholar
Knuttel, W. P. C. Acta der Particuliere Synoden van Zuid-Holland: Eerste deel, 1621–1633. The Hague: Martinus Nijhoff, 1908.Google Scholar
Kühler, W. J. Het Socianisme in Nederland. Leiden: A. W. Sijthoff, 1912.Google Scholar
Little, David. Religion, Order, and Law: A Study in Pre-Revolutionary England. 1969. Reprint, Chicago: Cambridge University Press, 1984.Google Scholar
Marshall, John. John Locke, Toleration, and Early Enlightenment Culture: Religious Intolerance and Arguments for Religious Toleration in Early Modern and Early Enlightenment Europe. Cambridge: Cambridge University Press, 2006.Google Scholar
Michman, Jozeph. “Historiography of the Jews in the Netherlands.” Dutch Jewish History 1 (1984): 7–29.Google Scholar
Nelson, Eric. The Hebrew Republic: Jewish Sources and the Tranformation of European Political Thought. Cambridge, MA: Harvard University Press, 2011.Google Scholar
Nobbs, Douglas. Theocracy and Toleration: A Study of the Disputes in Dutch Calvinism from 1600 to 1650. Cambridge: Cambridge University Press, 1938.Google Scholar
Noordkerk, Hermanus. Handvesten, ofte privilegien ende octroyen, mitsgaders willekeuren, costuimen, ordonnantien en handelingen der stad Amstelredam: Door last van de Edele Groot-Achtbaare Heeren Burgermeesteren en Regeerders van dezelve stad tot den eersten february 1747 vervolgt, met verscheide stukken vermeerdert, mitsgaders in eene andere schikking gebragt; en met de nodige registers voorzien. 3 vols. Amsterdam, 1748.Google Scholar
O’Neill, John. “The Disciplinary Society: From Weber to Foucault.” British Journal of Sociology 37.1 (1986): 42–60.CrossRefGoogle Scholar
Op ’t Hof, W. J. De visie op de Joden in de Nadere Reformatie tijdens het eerste kwart van de zeventiende eeuw. Amsterdam: Ton Bolland, 1984.Google Scholar
Pieterse, Wilhelmina Chr. Livro de Bet Haim do Kahal Kados de Bet Yahacob: Original Text. Assen: Van Gorcum, 1970.Google Scholar
Poolman, Aaron. “Joden in Hoorn.” West-Frieslands Oud en Nieuw 37 (1970): 57–65.Google Scholar
Rabbie, Edwin. “Hugo Grotius and Judaism.” In Hugo Grotius, Theologian: Essays in Honour of G. H. M. Posthumus Meyjes, ed. Posthumus Meyjes, G. H. M., Nellen, Henk J. M., and Edwin, Rabbie, 99–120. Leiden: Brill, 1994.Google Scholar
Rauschenbach, Sina. “Mediating Jewish Knowledge: Menasseh Ben Israel and the Christian Respublica Litteraria.” Jewish Quarterly Review 102.4 (2012): 561–88.CrossRefGoogle Scholar
Register van Holland en Westvriesland van de jaren 1613–1619. S.l., n.d.Google Scholar
Reitsma, J., and van Veen, S. D.. Acta der provinciale en particuliere synoden gehouden in de Noordelijke Nederlanden gedurende de jaren 1572–1620. Vijfde deel: Zeeland 1597–1620, Overijssel 1584–1620. Groningen: Wolters, 1896.Google Scholar
Reitsma, J. Acta der provinciale en particuliere synoden gehouden in de Noordelijke Nederlanden gedurende de jaren 1572–1620. Zevende deel: Groningen 1595–1620. Groningen: Wolters, 1898.Google Scholar
Roedingenus, Johannes Arnoldi. Cort begryp: Van de verantwoordinghe Iohannis Arnoldi, kercken-dienaer tot Hoorn; teghen die beschuldinghen der afghegane ouderlinghen ende onbedachte condemnatie van haren patronen, tot Enchuysen ghepractiseert. S.l., 1616.Google Scholar
Sapma, Dominicus. Bespreck, ofte onder-handelinge ghehouden over eenige huydensdaechsche kerckelijcke verschillen … tusschen Dominicum Sapma … ende Rippertum Sixti. Hoorn, 1617.Google Scholar
Sapma, Dominicus. Provisioneel vertoogh van de groote onbescheydenheyt ghepleeght by Rippertum Sixti (de ghemeente Gods, die inde Ramen vergadert representerende) in sijne nootwendighe verantwoordinghe (soo hij ’t noemte) tegen de laetste lange dictaten Dominici. Vervatende verscheyden proefkens van sijn onmanierlijcke scheld-redenen. Hoorn, 1618.Google Scholar
Schama, Simon. The Embarrassment of Riches: An Interpretation of Dutch Culture in the Golden Age. New York: Knopf, 1987.Google Scholar
Schorsch, Jonathan. Jews and Blacks in the Early Modern World. Cambridge: Cambridge University Press, 2004.Google Scholar
Sierhuis, Freya. The Literature of the Arminian Controversy: Religion, Politics and the Stage in the Dutch Republic. Oxford: Oxford University Press, 2015.CrossRefGoogle Scholar
Swetschinski, Daniel. “Tussen Middeleeuwen en Gouden Eeuw, 1516–1621.” In Geschiedenis van de joden in Nederland, ed. Blom, J. C. H. and Fuks-Mansfeld, R. G., 53–96. Amsterdam: Balans, 1995.Google Scholar
Swetschinski, Daniel. Reluctant Cosmopolitans: The Portuguese Jews of Seventeenth-Century Amsterdam. London: Littman Library of Jewish Civilization, 2000.CrossRefGoogle Scholar
Tex, Jan den. Oldenbarnevelt. 2 vols. Cambridge: Cambridge University Press, 1973.Google Scholar
Tideman, J. “Een Waalsche Sabbaths-vierder te Amsterdam in 1641.” Vaderlandsche letteroefeningen (1874): 191–96.Google Scholar
Trigland, Jacobus. Kerckelycke geschiedenissen, begrypende de swaere en bekommerlijcke geschillen, in de Vereenigde Nederlanden voor-gevallen, met derselver beslissinge, ende aenmerckingen op de kerckelycke historie van Johannes Vvtenbogaert: Uyt autentycke stucken getrouwelijck vergadert, ende op begeerte der Zuyd en Noort-Hollantsche synoden uytgegeven, tot nodige onderrichtinge. Leiden, 1650.Google Scholar
Van den Berg, J. Joden en Christenen in Nederland gedurende de zeventiende eeuw. Kampen: J. H. Kok, 1969.Google Scholar
Van den Berg, J. “Bloedbeschuldiging te Nijmegen.” Maatstaf 28 (1980): 86–92.Google Scholar
Van der Wall, E. G. E. “Christenen en joden in de 17e eeuwse Nederlanden.” Documentatieblad Nadere Reformatie 5.3 (1981): 89–100.Google Scholar
Van Deursen, A. Th. Bavianen en slijkgeuzen: Kerk en kerkvolk ten tijde van Maurits en Oldenbarnevelt. Assen: Van Gorcum, 1974.Google Scholar
Van Eeghen, I. H. “De Gereformeerde Kerkeraad en de Joden te Amsterdam.” Amstelodamum 47 (1960): 169–74.Google Scholar
Van Eeghen, I. H. “De kinderen van Hansken Hangebroeck.” Studia Rosenthaliana 11.1 (1977): 33–39.Google Scholar
Van Leeuwen, Theodoor Marius, Keith, D. Stanglin, and Tolsma, Marijke, eds. Arminius, Arminianism, and Europe: Jacobus Arminius (1559/60–1609). Leiden: Brill, 2009.Google Scholar
Van Rooden, Peter T. “Conceptions of Judaism as a Religion in the Seventeenth-Century Dutch Republic.” In Christianity and Judaism: Papers Read at the 1991 Summer Meeting and the 1992 Winter Meeting of the Ecclesiastical History Society, ed. Wood, Diana, 299–308. London: Blackwell, 1992.Google Scholar
Velius, Theodorus. Chroniick van Hoorn, daer in particulierlijck verhaelt worden des selven stadts eerste begin, opcomen en ghedenckweerdighe gheschiedenissen, tot op dit teghenwoordighe jaer 1617: Mitsgaders veel merckelijcke dingen, die staende de trubbel, en soo voor, als na de selve, deur heel Westvrieslandt verloopen. Hoorn, 1617.Google Scholar
Voogt, Gerrit. “Remonstrant-Counter-Remonstrant Debates: Crafting a Principled Defense of Toleration after the Synod of Dordrecht (1619–1650).” Church History and Religious Culture 89.4 (2009): 489–524.CrossRefGoogle Scholar
Wallesius, Johannes. Christelijck bericht vande ware catholijcke religie … by forme van weder-antwoorde op … de corte wederlegginghe der acht Christelijcke teghenstellinghen. Enkhuizen, 1607.Google Scholar
Wallesius, Johannes. Poincten der beschuldiginge, die d’afgegane ouderlinghen der gereformeerde kercke binnen Hoorn, tegens hare kercken-dienaren Ioh. Wallesium ende Iohannem Arnoldi, hebben ingebracht: midtsgaders de verantwoordinghe int kort, daer op ghedaen voor den classe ende haren gheassocieerden. Gelijck ook. De sententie ofte het oordeel daer over by die van den classe … gheformeert ende gheuytet binnen Enchuysen. Hoorn, 1616.Google Scholar
Weber, Max. “The Protestant Sects and the Spirit of Capitalism.” In From Max Weber: Essays in Sociology, ed. Gerth, Hans Heinrich and Wright Mills, C., 267–301. Oxford: Oxford University Press, 1946.Google Scholar
Weber, Max. The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism. Trans. Parsons, Talcott. London: Routledge, 2001.Google Scholar
Wtenbogaert, Johannes. Tractaet van ’t ampt ende authoriteyt eener hoogher christelicker overheydt, in kerckelicke saecken. The Hague, 1610.Google Scholar
Wtenbogaert, Johannes. De kerckelicke historie: vervatende verscheyden ghedenckwaerdige saken, in de christenheyt voor-gevallen. van het iaer vier hondert af, tot in het iaer sesthien-hondert ende negenthien. voornamentlijck in dese Geunieerde Provintien. S.l., 1647.Google Scholar
Wybrands, Aem. W. “Overgang tot het Jodendom.” Studien en bijdragen op ’t gebied der historische theologie 3 (1876): 455–75.Google Scholar
Zafirovski, Milan. The Protestant Ethic and the Spirit of Authoritarianism: Puritanism, Democracy, and Society. New York: Springer, 2007.Google Scholar
Zijlstra, S. Om de ware gemeente en de oude gronden: Geschiedenis van de dopersen in de Nederlanden, 1531–1675. Hilversum: Verloren, Fryske Akademy, 2000.Google Scholar
Zwarts, Jac. De eerste rabbijnen en synagogen van Amsterdam, naar archivalische bronnen. Amsterdam: M. Hertzberger, 1929.Google Scholar