Hostname: page-component-586b7cd67f-vdxz6 Total loading time: 0 Render date: 2024-12-03T20:37:56.309Z Has data issue: false hasContentIssue false
  • English
  • Français

Diversity Rules. On Late Prehistoric Settlement of the Eastern Netherlands and the Need for Regionally Specific Models

Published online by Cambridge University Press:  05 March 2013

Roy van Beek
Roy van Beek
Affiliation:
Cultural Heritage Agency, PO Box 1600, 3800BP Amersfoort, Netherlands;Ghent University, Faculty of Arts and Philosophy, Department of Archaeology, Sint Pietersnieuwstraat 35, B-9000 Ghent, Belgium
Get access Rights & Permissions [Opens in a new window]

Abstract

General habitation models based on well-researched regions tend to be applied to other, less intensively studied regions, usually implicitly. However, whether they lend themselves to do that is hardly ever tested. It may even be that such general models prevent us from obtaining a clear view of patterns of supra-regional, regional, and local diversity. As a test case, this paper focuses on the development of landscape and habitation in the eastern part of the Netherlands from the Late Neolithic period until the start of the Middle Roman period (c. 2850 BC–AD 100). Special attention is given to site location, settlement development, and landscape organisation. The research area until now has hardly entered the archaeological debate on the habitation history of the Low Countries. It is demonstrated that even though some habitation characteristics are well-known from other parts of the Low Countries, and sometimes beyond, the organisation of later prehistoric societies in the research area also deviates in interesting ways. The case-study makes clear that leaning too heavily on research results from other regions brings the risk that specific characteristics of a region will be overlooked or that regional diversity will be ignored in order to make the data fit the expected pattern. One size does not fit all. The only way to prevent this is to build new, solid interpretative frameworks for regions that have so far received little attention, and to create an awareness that existing models should not be applied uncritically.

Résumé

On a tendance à appliquer, souvent implicitement, des modèles d'habitation généraux, basés sur des régions bien étudiées à d'autres régions moins intensivement étudiées. Cependant, si elles se prêtent à cet exercice n'est que très rarement vérifié. Il se pourrait même que ces modèles généraux nous empêchent d'obtenir une vision claire des configurations de diversité supra-régionale, régionale et locale. Comme cas témoin, cette étude se concentre sur l'évolution du paysage et de l'habitat dans la partie est des Pays-Bas à partir de la période du néolithique final jusqu'au début de la période romaine moyenne (vers 2850 av.J.-C.–100 ap.J.-C.). On accorde une attention spéciale à l'emplacement du site, au développement de l'occupation et à l'organisation du paysage. La zone de recherches n'a jusqu'à présent qu'à peine fait son apparition dans le débat archéologique sur l'histoire de l'habitat aux Pays-bas. On démontre que même si certaines des caractéristiques des habitations sont bien connues à cause d'autres régions des Pays-Bas, et parfois au-delà, l'organisation des sociétés de la fin de la préhistoire dans la zone de recherches en dévie aussi de manière intéressante. L'étude de cas montre clairement que s'appuyer trop lourdement sur les résultats de recherches dans d'autres régions entraine le risque de passer à côté des caractéristiques spécifiques à une région ou de ne pas tenir compte de la diversité régionale de manière à faire concorder les données avec la configuration attendue. Une taille unique ne convient pas à tous. La seule façon d'éviter cela est de construire de nouveaux cadres interprétatifs solides pour les régions auxquelles on n'a jusqu'alors accordé que peu d'attention, et faire prendre conscience que les modèles existants ne devraient pas être appliqués sans discrimination.

Zussamenfassung

Generelle Besiedlungsmodelle, die auf gut untersuchten Regionen basieren, werden häufig auf andere, weniger intensiv erforschte Regionen angewandt, und dies meist implizit. Ob sie jedoch dazu tatsächlich geeignet sind, wird kaum jemals getestet. Es kann sogar sein, dass solche generellen Modelle uns daran hindern einen klaren Einblick in Muster überregionaler, regionaler und lokaler Diversität zu gewinnen. Als Testfall konzentriert sich dieser Beitrag auf die Entwicklung von Landschaft und Besiedlung im östlichen Teil der Niederlande vom Spätneolithikum bis zum Beginn der Mittelrömischen Zeit (ca. 2850 v. Chr. bis 100 n. Chr.). Besondere Aufmerksamkeit erhalten Merkmale wie Ortswahl, Siedlungsentwicklung und Landschaftsorganisation. Der Untersuchungsraum war bislang kaum Gegenstand archäologischer Diskussionen über die Besiedlungsgeschichte der historischen Niederlande. Es kann gezeigt werden, dass, obwohl einige Charakteristika der Besiedlung bekannt sind aus anderen Teilen der historischen Niederlande, und z.T. darüber hinaus, die Organisation jüngerer prähistorischer Gesellschaften im Untersuchungsraum auch auf bemerkenswerte Weise davon abweicht. Die Fallstudie verdeutlicht, dass eine zu starke Orientierung an Forschungsergebnissen aus anderen Regionen das Risiko birgt, dass spezielle Charakteristika einer Region übersehen werden, oder dass regionale Vielfalt ignoriert wird, damit die Daten zum erwarteten Muster passen. Eine Größe passt nicht überall. Der einzige Weg diese Probleme zu vermeiden ist, neue und solide Interpretationsrahmen für Regionen zu erarbeiten, die bislang wenig Aufmerksamkeit erfuhren, und ein Bewusstsein zu dafür schaffen, dass bestehende Modelle nicht unkritisch übernommen werden können.

Resumen

Modelos generales para la habitación, basados en regiones bien investigadas, tienden a ser utilizados en otras regiones menos estudiadas, a menudo implícitamente. Sin embargo, rara vez se comprueba si esos modelos se prestan a ser aplicados a otras regiones. Puede ser incluso que tales modelos generales nos impidan obtener una visión clara de la diversidad supra-regional, regional y local. Como caso práctico, este trabajo se centra en el desarrollo del paisaje y modelos de habitación de la parte oriental de Holanda desde el tardo neolítico hasta el comienzo del periodo romano medio (c. 2850 BC–AD 100). Se presta especial atención al emplazamiento de los sitos, desarrollo del asentamiento, y organización del paisaje. El área de investigación apenas ha sido considerada hasta ahora en el debate sobre la historia de la habitación de los Países Bajos. Se demuestra que, aunque algunas de las características de la habitación son bien conocidas en otras partes de los Países Bajos, e incluso en zonas más lejanas, la organización de las sociedades de la tarda prehistoria en el área de la investigación también se desvía de estos modelos en modos interesantes. El caso práctico deja claro que apoyarse demasiado en los resultados de investigaciones en otras regiones conlleva el riesgo de que se pasen por alto las características específicas de una región o que la diversidad regional sea ignorada para hacer que la información concuerde con el modelo esperado. Una talla única no sirve para todo. El único modo de prevenir esto es construir nuevos, sólidos marcos interpretativos para las regiones que han recibido hasta ahora poca atención, y concienciarnos de que los modelos existentes no deben ser aplicados sin sentido crítico.

Type
Research Article
Information
Proceedings of the Prehistoric Society , Volume 77 , 2011 , pp. 25 - 47
Copyright
Copyright © The Prehistoric Society 2011

Access options

Get access to the full version of this content by using one of the access options below. (Log in options will check for institutional or personal access. Content may require purchase if you do not have access.)

References

BIBLIOGRAPHY

Appels, F. 2002. Tussen Deventer en Epse. 10.000 Jaar bewoningsgeschiedenis van het plangebied Epse-Noord. EnschedeGoogle Scholar
Arnoldussen, S. & Fokkens, H. (eds). Bronze Age Settlements in the Low Countries. Oxford: OxbowGoogle Scholar
Arnoldussen, S. & Fontijn, D. 2006. Towards familiar landscapes? On the nature and origin of Middle Bronze Age landscapes in the Netherlands. Proceedings of the Prehistoric Society 72, 289–317CrossRefGoogle Scholar
Beek, R. van. 2006. Het grafritueel in Oost-Nederland tussen de Vroege IJzertijd en de tweede eeuw AD (ca. 500 BC–100 AD). Lunula XIV (Mariemont), 61–9Google Scholar
Beek, R. van. 2009. Reliëf in Tijd en Ruimte. Interdisciplinair onderzoek naar bewoning en landschap van Oost-Nederland tussen vroege prehistorie en middeleeuwen. PhD-thesis, Wageningen University, WageningenGoogle Scholar
Beek, R. van & Keunen, L.J. 2006. A cultural biography of the coversand landscapes in the Salland and Achterhoek Regions. The aims and methods of the Eastern Netherlands Project. Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 46, 355–75Google Scholar
Bloemers, J.H.F. 1999. Regional research approach in the Netherlands since the early 70s. A fundamental decision with long-term effects. In Sarfatij, H., Verwers, W.J.H. & Woltering, P.J. (eds), In Discussion with the Past. Archaeological Studies presented to W.A. van Es, 317–27. Zwolle/AmersfoortGoogle Scholar
Bosch, F. ten, Groothedde, M. & Groenewoudt, B. 1997. De archeologie van ‘het Swormink’. Over bewoningsexpansie en –continuïteit in Colmschate (gem. Deventer). Westerheem 46, 23–40Google Scholar
Bourgeois, Q. & Fontijn, D. 2008. Houses and barrows in the Low Countries. In Arnoldussen, & Fokkens, (eds) 2008, 41–57Google Scholar
Bouwmeester, H.M.P. 2000. Eme in de Romeinse en Frankische tijd. Archeologisch onderzoek naar de nederzetting en het grafveld op de terreinen van het Laaksche veld en de Laaksche tuin in de Ooyerhoek, gemeente Zutphen. s'Hertogenbosch: BAAC-rapport 98.045Google Scholar
Bouwmeester, J. 2008. Bronze Age occupation on coversand ridges of the Looërenk near Zutphen. In Arnoldussen, & Fokkens, (eds) 2008, 69–74Google Scholar
Bouwmeester, H.M.P., Fermin, H.A.C. & Groothedde, M. (eds). 2008. Geschapen landschap. Tienduizend jaar bewoning en ontwikkeling van het cultuurlandschap op de Looërenk in Zutphen, gemeente Zutphen. s'Hertogenbosch: BAAC BVGoogle Scholar
Brongers, J.A. 1976. Air Photography and Celtic Field Research in the Netherlands. Groningen: Nederlandse Oudheden 6. Amersfoort, PhD-thesis Rijksuniversiteit GroningenGoogle Scholar
Clevis, H. & Verlinde, A.D. (eds). 1991. Bronstijdboeren in Ittersumerbroek. Opgraving van een bronstijdnederzetting in Zwolle-Ittersumerbroek. Kampen: Stichting Archeologie IJssel & VechtstreekGoogle Scholar
Deeben, J. & Groenewoudt, B.J. 1999. Vondsten uit de Steentijd onder esdekken. Archeologie 9, 53–98.Google Scholar
Fermin, H.A.C. 2008: Steentijd, in: Bouwmeester, et al. (eds) 2008, 43–83Google Scholar
Fokkens, H. 1997. The genesis of urnfields: economic crisis or ideological change? Antiquity 71(272), 360–73CrossRefGoogle Scholar
Fokkens, H. & Arnoldussen, S. 2008. Towards new models. In Arnoldussen, & Fokkens, (eds) 2008, 1–16Google Scholar
Fontijn, D.R. 1996. Socialising landscape. Second thoughts about the cultural biography of urnfields. Archaeological Dialogues 3, 77–87CrossRefGoogle Scholar
Geel, B. van, Buurman, J. & Waterbolk, H.T. 1996. Archaeological and palaeoecological indications of an abrupt climate change in the Netherlands, and evidence for climatic teleconnections around 2650 B.C. Journal of Quaternary Science 11, 451–603.0.CO;2-9>CrossRefGoogle Scholar
Gerding, M.A.W. 1995. Vier eeuwen turfwinning. De verveningen in Groningen, Friesland, Drenthe en Overijssel tussen 1550–1950. Wageningen: A.A.G. Bijdragen 35Google Scholar
Gerritsen, F. 2003. Local Identities. Landscape and Community in the Late Prehistoric Meuse-Demer–Scheldt Region). Amsterdam: Amsterdam Archaeological Studies 9CrossRefGoogle Scholar
Gijn, A. van & Waterbolk, H.T. 1984. The colonisation of the salt marshes of Friesland and Groningen. The possibility of a transhumant prelude. Palaeohistoria 26, 101–22Google Scholar
Groenewoudt, B.J. 1994. Prospectie, waardering en selectie van archeologische vindplaatsen: een beleidsgerichte verkenning van middelen en mogelijkheden. Amsterdam: Nederlandse Archeologische Rapporten 17, PhD-thesis University of AmsterdamGoogle Scholar
Groenewoudt, B.J.Deeben, J, Geel, B. van & Lauwerier, R.C.G.M. 2001. An early Mesolithic assemblage with faunal remains in a stream valley near Zutphen, The Netherlands. Archäologisches Korrespondenzblatt 31, 329–48Google Scholar
Groenewoudt, B.J., H. van, Haaster, R. van, Beek & Brinkkemper, O. 2008. Towards a reverse image. Botanical research into the landscape history of the eastern Netherlands (BC 1100–AD 1500). Landscape History 29, 17–33CrossRefGoogle Scholar
Groenewoudt, B., Groothedde, M. & Velde, H. van der. 2006. De Romeinse Tijd, Middeleeuwen en vroegmoderne tijd in Midden- en Oost-Nederlands zandgebied. NOaA hoofdstuk 20 (versie 1.0)(www.noaa.nl), 1–59.Google Scholar
Groenewoudt, B., Kosian, M., Laarman, F. & Rensink, E. 2007. De ‘fauna van de Linderbeek’ opnieuw bekeken, Beknopte Rapportage Archeologische Monumentenzorg 7Google Scholar
Groenewoudt, B. & Scholte Lubberink, H. 2007. Essen en plaggendekken in Oost-Nederland vanuit een archeologisch perspectief. In: van Doesburg, J., de Boer, M., Deeben, J., Groenewoudt, B. & de Groot, T. (eds), Essen in zicht. Essen en plaggendekken in Nederland: onderzoek en beleid. Nederlandse Archeologische Rapporten 34, 53–77Google Scholar
Groenewoudt, B.J., Spek, Th., Velde, H.M. van der, I. van, Amen, Deeben, J.H.C. & Smeerdijk, D.G. van. 1998. Raalte-Jonge Raan: de geschiedenis van een Sallandse bouwlandkamp. Rapportage Archeologische Monumentenzorg 58Google Scholar
Hammen, T. van der. 1965. ‘De Klokkenberg bij Denekamp’. Tijdschrift van het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap 82, 123–36Google Scholar
Hammen, T. van der & Bakker, J.A. 1971. Former vegetation, landscape and man in the Dinkel Valley. In van der Hammen, T. & Wijmstra, T.A. (eds), The Upper Quarternary of the Dinkel Valley, 147–58. Mededelingen Rijksgeologische Dienst, nieuwe serie 22Google Scholar
Harding, A.F. 2000. European Societies in the Bronze Age. Cambridge: University PressCrossRefGoogle Scholar
Harsema, O. 2000. Farms amongst Celtic fields. Settlements on the northern sands. In Kooijmans, Louwe et al. (eds), 2000, 543–55Google Scholar
Hermsen, I. 2006. Steentijdjagers en prehistorische boeren langs de Dortherbeek. Archeologisch onderzoek aan de noordkant van boerderij de Olthof in Epse-Noord (gemeente Deventer). Archeologie in Deventer 6Google Scholar
Hermsen, I. 2007. Een afdaling in het verleden. Archeologisch onderzoek van bewoningsresten uit de prehistorie en de Romeinse tijd op het terrein Colmschate (gemeente Deventer). Rapportages Archeologie Deventer 19Google Scholar
Hessing, W. & Kooi, P. 2005. Urnfields and cinerary barrows. Funerary and burial ritual in the Late Bronze and Iron Ages. In Kooijmans, Louwe et al. (eds) 2000, 631–54Google Scholar
Hijszeler, C.C.W.J. & Verlinde, A.D. 1975. Das Urnenfeld ‘De Zandhorst’ in Oldenzaal. Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 25, 37–50.Google Scholar
Jager, S.W. & Verlinde, A.D. 2001. Prehistorische akkers (celtic fields) in Twente. 't Inschrien 33 (2), 59–66Google Scholar
Kooistra, M.J. & Maas, G.J. 2008. The widespread occurrence of Celtic Field systems in the central part of the Netherlands. Journal of Archaeological Science 35, 2318–28CrossRefGoogle Scholar
Louwe Kooijmans, L.P., Broeke, P.W. van den, Fokkens, H. & Gijn, A. van (eds). The Prehistory of the Netherlands, vol. 2. AmsterdamGoogle Scholar
Maas, G. & Makaske, B. 2007. Het natuurlijke landschap van Oost-Nederland. Geomorfologische detailkarteringen van de gebieden Deventer-Colmschate, Neede-Eibergen, Markelo-Rijssen, Zutphen-Warnsveld en Ruurlo. Wageningen: Internal Report AlterraGoogle Scholar
Pape, J.C. 1970. Plaggen soils in the Netherlands. Geoderma 4, 229–55CrossRefGoogle Scholar
Rooi, C.-J. de. 2006. Waar de venen groeiden. De situering en transformatie van veengebieden in de Achterhoek. Unpublished MA thesis Wageningen University, WageningenGoogle Scholar
Rooi, C.-J. de. 2008. Waar de venen groeiden: de Achterhoek. Historisch-Geografisch Tijdschrift 26–3, 117–129Google Scholar
Roymans, N. & Fokkens, H. 1991. Een overzicht van veertig jaar nederzettingsonderzoek in de Lage Landen. In Fokkens, H. & Roymans, N. (eds), Nederzettingen uit de bronstijd en de vroege ijzertijd in de lage landen. Nederlandse Archeologische Rapporten 13, 1–19Google Scholar
Roymans, N. & Gerritsen, F. 2002. Landscape, ecology and mentalités. A long-term perspective on developments in the Meuse-Demer-Scheldt region. Proceedings of the Prehistoric Society 68, 257–87CrossRefGoogle Scholar
Roymans, N. & Kortlang, F. 1999. Urnfield symbolism, ancestors and the land in the Lower Rhine region. In Theuws, F. & Roymans, N. (eds), Land and Ancestors. Cultural dynamics in the Urnfield period and the Middle Ages in the Southern Netherlands, 33–61, AmsterdamGoogle Scholar
Sanden, W.A.B. van der. 2005. Hof van Twente, Markelo (Elsenerveen). Veenlijken in Overijssel: twee skeletten uit het Elsenerveen. In Clevis, H. & Wentink, S. (eds), Overijssels Erfgoed. Archeologische en Bouwhistorische Kroniek 2004, 29–34Google Scholar
Schinkel, K. 2005. Hamlets on the move. Settlements in the southern and central parts of the Netherlands. In Kooijmans, Louwe et al. (eds) 2000, 519–41Google Scholar
Scholte Lubberink, H.B.G. 1998. De landschappelijke ligging van archeologische sites uit de steentijd en de Vroege Bronstijd in Noordoost-Twente, Provincie Overijssel. In Deeben, J. & Drenth, E. (eds), Bijdragen aan het onderzoek naar de Steentijd in Nederland verslagen van de ‘Steentijddag’ 1. Rapportage Archeologische Monumentenzorg 68, 111–22Google Scholar
Scholte Lubberink, H.B.G. 2007. Plangebied Bornsche Maten-Zuid Esch, gemeente Borne. Een nederzetting uit de Late IJzertijd en Vroeg Romeinse tijd. s'Hertogenbosch: RAAP-rapport 1432Google Scholar
Spek, T. 2004: Het Drentse esdorpenlandschap. Een historisch-geografische studie. PhD-thesis Wageningen University, WageningenGoogle Scholar
Spek, T., Groenman-van Waateringe, W., Kooistra, M. & Bakker, L. 2003. Formation and landuse-history of Celtic fields in North-West Europe. An interdisciplinary case study at Zeijen, The Netherlands. European Journal of Archaeology 62, 141–73Google Scholar
Theunissen, E.M. 1999 Midden-bronstijdsamenlevingen in het zuiden van de Lage Landen. Een evaluatie van het begrip ‘Hilversum-cultuur’. PhD-thesis Leiden University, LeidenGoogle Scholar
Tent, W.J. van. 1974. A cremation cemetery at Colmschate, Municipality of Deventer, Province of Overijssel. Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 24, 133–41.Google Scholar
Verlinde, A.D. 1980. Prehistorische depots uit het Enterveen en Elsenerbroek in West Twente. 't Inschrien 12, 17–25.Google Scholar
Verlinde, A.D. 1987. Die Gräber und Grabfunde der späten Bronzezeit und frühen Eisenzeit in Overijssel. PhD-thesis Leiden University, LeidenGoogle Scholar
Verlinde, A.D. 1997. Deventer-Colmschate-'t Bramelt. In Verlinde, A.D. (ed.), Archeologische Kroniek Overijssel 1996, Overijsselse Historische Bijdragen 112, 156–8Google Scholar
Verlinde, A.D. 2000. Inventarisatie en onderzoek van archeologische locaties op en rond de Colmschater Enk te Deventer. Rapportage Archeologische Monumentenzorg 75Google Scholar
Verlinde, A.D. & Erdrich, M. 2006. Het Germaanse grafveld te Deventer-Colmschate, opgraving 1984. In Groenewoudt, B.J., van Heeringen, R.M. & Scheepstra, G.H. (eds), Het zandeilandenrijk van Overijssel. Bundel verschenen ter gelegenheid van de pensionering van A.D. Verlinde als archeoloog in, voor en van Overijssel. Nederlandse Archeologische Rapporten 22, 271–382Google Scholar
Verlinde, A.D. & Theunissen, E.M. 2001. Tubbergen-Vasse. In Verlinde, A.D. (ed.), Archeologische Kroniek Overijssel 2000, Overijsselse Historische Bijdragen 116, 165–9Google Scholar
Vos, P. & Kiden, P. 2005. De landschapsvorming tijdens de steentijd. In Deeben, J., Drenth, E., van Oorsouw, M. & Verhart, L., De Steentijd van Nederland (Archeologie 11/12), 7–37Google Scholar
Waterbolk, H.T. 1964. The Bronze Age settlement of Elp. Helinium 4, 97–131Google Scholar
Waterbolk, H.T. 1995. Patterns of the peasant landscape. Proceedings of the Prehistoric Society 61, 1–36CrossRefGoogle Scholar
Waterbolk, H.T. 2007. Zwervend tussen de venen. Een poging tot reconstructie van het woongebied van de hunebedbouwers op het centrale deel van het Fries-Drents Plateau. In Bloemers, J.H.F. (ed.), Tussen D26 en P14: Jan Albert Bakker 65 jaar, 181–208Google Scholar