Hostname: page-component-cd9895bd7-gbm5v Total loading time: 0 Render date: 2024-12-23T14:03:49.715Z Has data issue: false hasContentIssue false
  • English
  • Français

APPLYING THE RIGHT MEASURE: ARCHITECTURE AND PHILOLOGY IN BIBLICAL SCHOLARSHIP IN THE DUTCH EARLY ENLIGHTENMENT*

Published online by Cambridge University Press:  29 October 2015

JETZE TOUBER
JETZE TOUBER*
Affiliation:
Utrecht University
*
Sleedoornstraat 20, 2565 WN, The Hague, The Netherlands[email protected]
Get access Rights & Permissions [Opens in a new window]

Abstract

The article reconstructs the seventeenth-century Dutch debate about the proper method to reconstruct the biblical temples of Jerusalem. It examines the involvement of Willem Goeree (1635–1711), an expert in architectural theory, in this debate which was dominated by philologically trained scholars. The article suggests that the clash between professional exegetes and a lay theologian like Goeree allows us to see hermeneutical debates of the early Enlightenment in a new light. While the skilled professional aspired to make arcane Temple scholarship accessible to a wider lay audience, theologians denied him the competence to do so, insisting on the primacy of sacred philology in interpreting the Bible. This case thus moves outside of the dogma vs reason dichotomy which dominates historiography concerning early modern biblical interpretation.

Type
Articles
Information
The Historical Journal , Volume 58 , Issue 4 , December 2015 , pp. 959 - 985
Copyright
Copyright © Cambridge University Press 2015 

Access options

Get access to the full version of this content by using one of the access options below. (Log in options will check for institutional or personal access. Content may require purchase if you do not have access.)

Footnotes

*

I gratefully acknowledge the insightful comments made by the participants of the Premodern History of Science and Scholarship Seminar, organized jointly by the Descartes Centre, Utrecht, and the Huygens ING, The Hague, as well as the anonymous reviewers.

References

1 ‘als of het enkel lasterspraak was, Geleerde Mannen, en die wegens hun schrandere bedenkingen en fraaye Schriften veel lof verdiend hebben, in eene byzondere Wetenschap (als daar is de Bouwkunde) van eenige onbedrevenheid verdagt te houden’, Willem Goeree, D'Algemeene Bouwkunde (Amsterdam, 1705), pp. 20–1.

2 Levitin, Dmitri, ‘From sacred history to the history of religion: paganism, Judaism, and Christianity in European historiography from Reformation to “Enlightenment”’, Historical Journal, 55 (2012), pp. 1117–61CrossRefGoogle Scholar, at pp. 1123–41.

3 Moreira, Raquel Delgado, ‘“What Ezekiel says”: Newton as a temple scholar’, History of Science, 48 (2010), pp. 153–81CrossRefGoogle Scholar; Tessa Morrison, Isaac Newton's Temple of Solomon and his reconstruction of sacred architecture (Basel, 2011), pp. 13–40; see Jim Bennett and Scott Mandelbrote, The Garden, the Ark, the Tower, the Temple: biblical metaphors of knowledge in early modern Europe, exhibition catalogue (Oxford, 1998), pp. 135–56.

4 Paul von Naredi-Rainer and Cornelia Limpricht, Salomos Tempel und das Abendland: monumentale Folgen historischer Irrtümer (Cologne, 1994), pp. 9–11, 182–4.

5 Ludwig Diestel, Geschichte des Alten Testamentes in der christlichen Kirche (Jena, 1869), pp. 231–554; Magne Sæbø, Michael A. Fishbane, and Jean Louis Ska, eds., Hebrew Bible, Old Testament: the history of its interpretation (5 vols., Göttingen, 1996–2015), ii, pp. 235–45, 639–48, 785–801; Pierre Gibert, L'invention critique de la Bible: XVe–XVIIIe siècle (Paris, 2010), pp. 94–127.

6 Richard Popkin, Isaac La Peyrère, 1596–1676: his life, work and influence (Leiden, 1987); Richard Popkin, ‘Spinoza and Bible scholarship’, in Don Garrett, ed., The Cambridge companion to Spinoza (Cambridge, 1996), pp. 383–407; Noel Malcolm, Aspects of Hobbes (Oxford, 2002), pp. 383–431.

7 Joris van Eijnatten and Fred van Lieburg, Nederlandse religiegeschiedenis (Hilversum, 2005), pp. 172–8.

8 Frits G. M. Broeyer, ‘Bible for the living room: the Dutch Bible in the seventeenth century’, in M. Lamberigts and A. A. den Hollander, eds., Lay Bibles in Europe, 1450–1800 (Leuven, 2006), pp. 207–21; Dirk van Miert, ‘Statenvertaling’, in P. Gillaerts et al., eds., De Bijbel in de Lage landen: elf eeuwen van vertalen (Heerenveen, 2015), pp. 404–43; see Peter van Rooden, Theology, biblical scholarship and rabbinical studies in the seventeenth century: Constantijn L'Empereur (1591–1648), professor of Hebrew and theology at Leiden, trans. J. C. Grayson (Leiden, 1989), pp. 54–7, 215–28; Jonathan Israel, The Dutch Republic: its rise, greatness, and fall, 1477–1806 (Oxford, 1995), pp. 579–81.

9 Fred van Lieburg, ‘From pure church to pious culture: the Further Reformation in the seventeenth-century Dutch Republic’, in W. F. Graham, ed., Later Calvinism: international perspectives (Kirksville, MI, 1994), pp. 409–29; Frits G. M. Broeyer and Ernestine G. E. van der Wall, eds., Een richtingenstrijd in de Gereformeerde Kerk: Voetianen en Coccejanen, 1650–1750 (Zoetermeer, 1994); Israel, The Dutch Republic, pp. 477, 660–4, 690–5; Ernestine G. E. van der Wall, ‘The religious context of the early Dutch Enlightenment: moral religion and society’, in Wiep van Bunge, ed., The early Enlightenment in the Dutch Republic, 1650–1750 (Leiden, 2003).

10 Murk van der Bijl, ‘De tweedracht van voetianen en coccejanen in politiek perspectief’, in Broeyer and Van der Wall, eds., Een richtingenstrijd, pp. 74–94; Israel, The Dutch Republic, pp. 662–9, 695–9, 1030–2.

11 Cornelis Graafland, ‘Voetius als gereformeerd theoloog’, in J. van Oort et al., eds., De onbekende Voetius (Kampen, 1989), pp. 12–31, at pp. 24–7; Roelof Bisschop, Sions vorst en volk:het tweede-Israëlidee als theocratisch concept in de Gereformeerde kerk van de Republiek tussen ca. 1650 en ca. 1750 (Veenendaal, 1993), pp. 41–56; Van der Wall, ‘The religious context’, pp. 46–56; Willem J. van Asselt, The federal theology of Johannes Cocceius (1603–1669), trans. R. A. Blacketer (Leiden, 2001), pp. 112–14; Yoffie, Adina, ‘Cocceius and the Jewish commentators’, Journal of the History of Ideas, 65 (2004), pp. 393–8CrossRefGoogle Scholar.

12 Momigliano, Arnaldo, ‘Ancient history and the antiquarian’, Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, 13 (1950), pp. 285–315CrossRefGoogle Scholar, at pp. 286–7; Ingo Herklotz, Cassiano dal Pozzo und die Archäologie des 17. Jahrhunderts (Munich, 1999), pp. 9–10.

13 Andrew Fix, Fallen angels: Balthasar Bekker, spirit belief, and confessionalism in the seventeenth-century Dutch Republic (Dordrecht, 1999), pp. 20–2; Joris van Eijnatten, Liberty and concord in the United Provinces: religious toleration and the public in the eighteenth-century Netherlands (Leiden, 2003 [2002]), pp. 4–26.

14 Leszek Kołakowski, Chrétiens sans églises: la conscience religieuse et le bien confessionnel au XVIIe siècle (Paris, 1969), pp. 307–15; Van der Wall, ‘The religious context’, pp. 48–52; Wiep van Bunge, From Stevin to Spinoza: an essay on philosophy in the seventeenth-century Dutch Republic (Leiden, 2001), pp. 52–4, 94.

15 Jerónimo De Prado and Juan Bautista Villalpando, In Ezechielem explanationes et apparatus urbis, ac templi Hierosolymitani (3 vols., Rome, 1596–1605).

16 René Taylor, ‘Juan Bautista Villalpando y Jerónimo de Prado: de la arquitectura practica a la reconstrucción mistica’, in J. A. Ramírez, ed., Dios arquitecto: J. B. Villalpando y el templo de Salomón (Madrid, 1991), pp. 153–212, at pp. 204–5; Von Naredi-Rainer and Limpricht, Salomos Tempel, pp. 172–84; Kravtsov, Sergey R., ‘Juan Bautista Villalpando and sacred architecture in the seventeenth century’, Journal of the Society of Architectural Historians, 64 (2005), pp. 312–39CrossRefGoogle Scholar.

17 Karl Friedrich Pohlmann, Ezechiel: der Stand der theologischen Diskussion (Darmstadt, 2008), pp. 13–21.

18 קְנֵה הַמִּדָּה ,שֵׁשׁ-אַמּוֹת בָּאַמָּה וָטֹפַח.

19 Delgado Moreira, ‘“What Ezekiel says”’, p. 154.

20 Don Cameron Allen, The legend of Noah: Renaissance rationalism in art, science and letters (Urbana, IL, 1949), pp. 41–91, at pp. 69–91.

21 Benito Arias Montano, Antiquitatum Iudaicarum libri IX (Leiden, 1593), pp. 86–99; Von Naredi-Rainer and Limpricht, Salomos Tempel, pp. 171–2.

22 Gary Schwartz, ‘The Temple Mount in the lowlands’, in Y. Kaplan, ed., The Dutch intersection: the Jews and the Netherlands in modern history (Leiden, 2008), pp. 111–21, at pp. 116–17.

23 Bennett and Mandelbrote, The Garden, the Ark, pp. 146–8; Jonathan Sheehan, ‘Temple and tabernacle: the place of religion in early modern England’, in P. H. Smith and B. Schmidt, eds., Making knowledge in early modern Europe: practices, objects, and texts, 1400–1800 (Chicago, IL, 2007), pp. 248–72, at pp. 259–61; see Louis Cappel, ‘ΤΡΙΣΑΓΙΟΝ sive Templi Hierosolymitani triplex delineatio’, in B. Walton, ed., Biblia sacra polyglotta (London, 1657), Prolegomenon nr V.

24 Johannes Cocceius, Prophetia Ezechielis, cum commentario (Amsterdam, 1668–9), pp. 337–72.

25 ‘Deus in templis manu factis non habitat. Ideo, si qua ejus domus dicitur in terra, esse figura verae domus ἀχειροποιήτου judicanda est’, ibid., p. 373.

26 Ibid., pp. 373–96.

27 Offenberg, Adriaan K., ‘Jacob Jehudah Leon en zijn tempelmodel: een joods-christelijk project’, De Zeventiende Eeuw, 9 (1993), pp. 35–50Google Scholar; Jeroen Goudeau, ‘Ezekiel for Solomon: the Temple of Jerusalem in seventeenth-century Leiden and the case of Cocceius’, in Jeroen Goudeau, Mariëtte Verhoeven, and Wouter Weijers, eds., The imagined and real Jerusalem in art and architecture (Leiden, 2014), pp. 88–113, at pp. 95–8.

28 Johannes Cocceius, De prophetie van Ezechiel, trans. J. H. Cocceius (Amsterdam, 1691/2), p. 628; Robert Jan van Pelt, ‘Coccejus y el templo sin arquitecto’, in Ramírez, ed., Dios arquitecto, pp. 105–8; Goudeau, ‘Ezekiel for Solomon’, pp. 100–7.

29 Cocceius, Prophetia Ezechielis, pp. 373–6; Van Asselt, William J., ‘Structural elements in the eschatology of Johannes Cocceius’, Calvin Theological Journal, 34 (1999), pp. 76–104Google Scholar, at pp. 76–8.

30 Campegius Vitringa, Aanleydinge tot het rechte verstant van den tempel, die de propheet Ezechiel gesien en beschreven heeft (Franeker, 1687); on Vitringa, see A. H. Franke, ‘Vitringa, Campegius’, in D. Nauta et al., eds., Biografisch lexicon voor de geschiedenis van het Nederlandse Protestantisme (6 vols., Kampen, 1978–2006) (BLGNP), iii, pp. 379–82.

31 Vitringa, Aanleydinge tot het rechte verstant, sig. **7v.

32 Ibid., sig. ***2r.

33 Ibid., sig. ***7r–***7v.

34 A. Mulder, ‘Goeree (Willem)’, in P. C. Molhuysen et al., eds., Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek (10 vols., Leiden, 1911–37) (NNBW), vii, cols. 479–80; Leemans, Inger, ‘De weg naar de hel is geplaveid met boeken over de bijbel: vrijgeest en veelschrijver Willem Goeree (1635–1711)’, Nederlandse Letterkunde, 9 (2004), pp. 255–73Google Scholar.

35 Willem Goeree, Voor-bereidselen tot de bybelsche wysheid, en gebruik der heilige en kerklijke historien (2 vols., Amsterdam, 1691).

36 Ibid., ii, p. 1484.

37 Willem Frijhoff and Marijke Spies, eds., 1650: Hard-won unity, trans. M. Heerspink Scholz (Assen, 2004), p. 357.

38 Petrus Cunaeus, De republyk der Hebreen, of Gemeenebest der Joden, trans. Willem Goeree (Amsterdam, 1682).

39 Willem Goeree, Mosaize historie der Hebreeuwse kerke (4 vols., Amsterdam, 1700).

40 Romeyn de Hooghe, Hieroglyphica of merkbeelden der oude volkeren, ed. A. H. Westerhovius (Amsterdam, 1735).

41 Spaans, Jo, ‘Art, science and religion in Romeyn de Hooghe's Hieroglyphica’, Nederlandsch Kunsthistorisch Jaarboek, 61 (2011), pp. 282–307Google Scholar.

42 ‘sommige sullen roepen, dat het een onbehoorlijk ding voor ons is, God geleerde dingen te verhandelen, dewijlse haar inbeelden, dat de Heerschappye en ‘t geheele gebiet daar over haar alleen toekomt…De wijsheyd verwerpt niemand,…Dus behoord elk een sich dan Manlijk op te rechten en hem in te beelden dat hy diergelyke Goddelijke dingen weerdigh is’, Cunaeus, De republyk der Hebreen, sig. **5r–**5v.

43 ‘by aldien eenige der geleerdste en Taalkundigste Mannen gemeenschap maakt en met sulke, die grondig inde Bouw-kundige en Teyken-kundige besluyten ervaren waren…om alle Schriftuurlijke Bouw-wijsheyd van Meta op te halen, en van nieuws uytvoerig voor den dag te brengen; datter buyten alle twijffel een soo merkelijken verbetering daar ontrent geschieden soude, dat alle oude en valsche af-beeldingen, als de duysternis voor ’t licht daar door verstuyven souden’, Hugo Willem Goeree, Republyk der Hebreen…Vervolgd op de Drie Boeken van de Heer Petrus Cunaeus, ed. Willem Goeree (Amsterdam, 1683), sig. **2v.

44 Johannes Braun, Vestitus sacerdotum Hebraeorum (Leiden, 1680); Antonius Bynaeus, De calceis Hebraeorum libri duo (Dordrecht, 1682).

45 Shalev, Zur, ‘Measurer of all things: John Greaves (1602–1652), the Great Pyramid, and early modern metrology’, Journal of the History of Ideas, 63 (2002), pp. 555–76CrossRefGoogle Scholar, at pp. 567–8.

46 Von Naredi-Rainer and Limpricht, Salomos Tempel, pp. 182–4.

47 Willem Goeree, D'algemeene bouwkunde (Amsterdam, 1681); see Salomon de Bray, Architectura moderna ofte bouwinge van onsen tyt, intr. E. Taverne (Soest, 1971), pp. 1–3; van den Heuvel, Charles, ‘Willem Goeree (1635–1711) en de ontwikkeling van een algemene architectuurtheorie in de Nederlanden’, Bulletin KNOB, 96 (1997), pp. 154–76, at p. 161Google Scholar.

48 van de Roemer, Gijsbert M., ‘Regulating the arts: Willem Goeree versus Samuel van Hoogstraten’, Nederlandsch Kunsthistorisch Jaarboek, 61 (2011), pp. 184–207Google Scholar, at pp. 199–200.

49 Goeree, Voor-bereidselen, ii, pp. 1486–95.

50 De Prado and Villalpando, In Ezechielem explanationes, ii, pp. 473–4.

51 Cocceius, Prophetia Ezechielis, p. 340.

52 Goeree, Voor-bereidselen, ii, pp. 1483–95.

53 Ibid.

54 ‘Laat ons dan vast-stellen, dat dese 25 ellen, met 4 volle Rieten gemeten zijn, en dat yder Meet-riet 6 ellen, en daar boven nog een vierde, dat is 6 vingeren is lang geweest, en dat den Propheet ons deze 6 Vingeren met den naam van een Hand-breed heeft uitgedrukt, om dat'er mogelijk by de Hebreen, geen andere Maat met eenige benaaminge bekend was, die nader aande hoegrootheid der Palm quam’, ibid., p. 1495.

55 ‘Ja de Bouwkunde dringd ons, t'eenemaal tot dat gevoelen over te hellen’, ibid., p. 1497.

56 ‘tegen de Zeden der Bouwkundige beschrijving’, ibid.

57 Ibid., ii, pp. 1604–5.

58 Cunaeus, De republyk der Hebreen, pp. 226–7.

59 F. S. Knipscheer, ‘Coccejus (Johannes Henricus)’, in NNBW, x, cols. 181–3.

60 Johannes Henricus Cocceius, Naeder ondersoeck van het rechte verstand van den tempel die den propheet Ezechiel gesien en beschreven heeft (Amsterdam, 1691/2); Cocceius, De prophetie.

61 Cocceius, Naeder ondersoeck, pp. 646, 653–4.

62 ‘de Afgodistische Tempel-bouwingen der Heydenen, met welcke Israels zaed geen de minste gemeinschap mochte hebben’, ‘den Bouw-Meester van Hemel en aerde’, ibid., p. 656.

63 Leemans, ‘De weg naar de hel’, pp. 259–61.

64 Goeree, Mosaize historie, i, sig. E2v–G2r.

65 Steenbakkers, Piet, ‘Johannes Braun (1628–1708), Cartesiaan in Groningen’, Nederlandsch Archief voor Kerkgeschiedenis, 77 (1997), pp. 196–210CrossRefGoogle Scholar.

66 Frederik van Leenhof, J. Cocceji godtgeleertheyt verdedight en opengeleght (Amsterdam and Middelburg, 1673); idem, De keten der bybelsche god-geleertheyt (Amsterdam and Middelburg, 1673).

67 Frederik van Leenhof, Den hemel op aarden; of Een korte en klaare beschrijvinge van de waare en stantvastige blydschap (Zwolle, 1703).

68 Ibid., pp. 1–16.

69 Michiel R. Wielema, The march of the libertines: Spinozists and the Dutch Reformed Church (1660–1750) (Hilversum, 2004), pp. 103–32.

70 ‘den Tempelbou, van de Heer Coccejus te weinig verstaan, moet zijn luister schuldig blijven aan dien grooten Villalpandus’, Frederik van Leenhof, Den hemel op aarden opgeheldert (Zwolle, 1704), pp. 17–18.

71 Johannes Henricus Cocceius, Brief van den heere Johannes Henricus Coccejus aan Franciscus Burmannus, appended to Frans Burman Jr, ’t Hoogste goed der spinozisten, vergeleken met den Hemel op aarden van … Fredericus van Leenhof (Enkhuizen, 1704), pp. 2–4.

72 Ibid., p. 18.

73 For Frans Burman Jr: J. van Sluis and M. R. Wielema, ‘Burman, Franciscus’, in BLGNP, v, pp. 101–2.

74 Frans Burman Jr, Burmannorum Pietas (Utrecht, 1700); Burman Jr, ’t Hoogste goed, p. 9.

75 Jonathan Israel, Radical enlightenment: philosophy and the making of modernity, 1650–1750 (Oxford, 2001), pp. 447–56; Leemans, ‘De weg naar de hel’.

76 John Spencer, De legibus Hebraeorum ritualibus et earum rationibus libri tres (Canterbury, 1685), pp. 833–50.

77 For interpretations of Spencer as a crypto-Socinian and deist, as the founder of comparative religious studies, and as a defender of the Anglican Church Order, respectively, see Justin A. I. Champion, The pillars of priestcraft shaken: the Church of England and its enemies, 1660–1730 (Cambridge, 1992), pp. 155–60; Stroumsa, Guy, ‘John Spencer and the roots of idolatry’, History of Religions, 41 (2001), pp. 21–2CrossRefGoogle Scholar; and Levitin, Dmitri, ‘John Spencer's De Legibus Hebraeorum (1683–85) and “Enlightened” sacred history: a new interpretation’, Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, 76 (2013), pp. 49–92Google Scholar.

78 Levitin, ‘John Spencer's De Legibus’, pp. 66–72, 81–7.

79 See Mulsow, Martin, ‘Orientalistik im Kontext der sozinianischen und deistischen Debatten: Spencer, Crell, Locke, Newton’, in Scientia Poetica, 2 (1998), pp. 27–57Google Scholar; Stolzenberg, Daniel, ‘John Spencer and the perils of sacred philology’, Past and Present, 214 (2012), pp. 129–63CrossRefGoogle Scholar, at pp. 135–6, 145–6.

80 Braun, Vestitus sacerdotum Hebraeorum, pp. 746–93.

81 ‘Audin, Spencere, qua ratione ab Aegyptiacis vanitatibus ad suorum observantiam praeceptorum Israëlitas Deus avocet?’ Herman Witsius, Aegyptiaca, et Dekafulon (Amsterdam, 1683), p. 284 (italics in the original).

82 Goeree, Mosaize historie, i, sig. Er.

83 Scott Mandelbrote, ‘Isaac Newton and Thomas Burnet: biblical criticism and the crisis of late seventeenth-century England’, in James E. Force and Richard H. Popkin, eds., The books of nature and Scripture: recent essays on natural philosophy, theology, and biblical criticism in the Netherlands of Spinoza's time and the British Isles of Newton's time (Dordrecht, 1990), pp. 149–78, at pp. 158–9; James E. Force, ‘Newton's God of dominion: the unity of Newton's theological, scientific, and political thought’, in James E. Force and Richard H. Popkin, eds., Essays on the context, nature, and influence of Isaac Newton's theology (Dordrecht, 1990), pp. 75–102; Mandelbrote, Scott, ‘“A duty of the greatest moment”: Isaac Newton and the writing of biblical criticism’, British Journal for the History of Science, 26 (1993), pp. 281–302CrossRefGoogle Scholar; Morrison, Isaac Newton's Temple, pp. 13–40.

84 Jed Z. Buchwald and Mordechai Feingold, Newton and the origin of civilization (Princeton, NJ, 2013), pp. 431–2.

85 Mandelbrote, ‘“A duty of the greatest moment”’, pp. 282–3, 299–300.

86 ‘Visiones Ezechielis novem ultimis capitibus contentae allegoricam & Mysticam habent significationem’, Johannes Meier, Dissertatio theologica qua propheticas visiones Ezechielis de templo … demonstratur (Harderwijk, 1707), p. 112.

87 Ibid., pp. 4–14; see Benedictus de Spinoza, Tractatus theologico-politicus (Hamburg [Amsterdam],  1670), p. 136.

88 Meier, Dissertatio theologica, pp. 36–8.

89 Ysbrand van Hamelsveld, De Bybel verdeedigd (8 vols., Amsterdam, 1783–88), iii, pp. 104–7.

90 Arianne Baggerman and Rudolf Dekker, Kind van de toekomst: de wondere wereld van Otto van Eck (1780–1798) (Wereldbibliotheek, 2005), pp. 287–388.

91 Johann Jakob Scheuchzer, Kupfer-Bibel (Augsburg and Ulm, 1731–5), pp. 1025–79; see Irmgard Müsch, Geheiligte Naturwissenschaft: die Kupfer-Bibel des Johann Jakob Scheuchzer (Göttingen, 2000).

92 Johann Jakob Scheuchzer and Samuel Gottlob Donat, Bijbel der natuur, trans. Laurentius Meijer (12 vols., Amsterdam, 1784–92), x, pp. 362–90; for Meijer, see J. van Sluis, ‘Meijer, Laurentius’, in BLGNP, v, pp. 369–70.

93 Ibid., p. 383.

94 See Michael C. Legaspi, The death of Scripture and the rise of biblical studies (Oxford, 2011), pp. 3–26.