¹ 2 Cor. XII, 2–4. I cite, as always in this article, the English of the Authorized Version. The Vulgate has: “Scio hominem in Christo ante annos quatuordecim (sive in corpore nesdo, sive extra corpus nescio, Deus scit), raptum hujusmodi usque ad tertium caelum. Et scio hujusmodi hominem (sive in corpore, sive extra corpus, nescio, Deus scit), quoniam raptus est in paradisum, et audivit arcana verba, quae non licet homini loqui.”

² St. Gregory Nazianzen, Oratio XVIII, Theologica II, c. xvii; P.G. 36, 47c & 49A. I cite the Latin translation of the original Greek of the Migne edition. “Quid tandem Deus natura sua et essentia sit, nee hominum quisquam unquam invenit, nee invenire potest. An vero aliquando sit inventurus, quaerat hoc qui volet, ac perscrutetur. Mea quidem sententia, turn demum hoc inveniet, cum deiforme hoc atque divinum, id est, mens nostra et ratio cum natura cognata conjuncta fuerit, et imago ad exemplar illud suum, cujus nunc desiderio tangitur, ascendent. Atque illud mihi esse videtur, quod primarium philosophiae caput est, nempe nos aliquandodtantum cognituros, quantum cogniti sumus. [I Cor. XIII, 12] At in hac mortali vita quidquid ad nos usque pertingit, aliud nihil est, quam exiguus quidam rivulus, ac velut parvus magnae lucis radius. Quamobrem si quis Deum cognovit, aut, Scriptura teste, cognovisse dicitur, eatenus cognovisse censendus est, quatenus uberioris splendoris particeps sit, quam qui minus luminis divinitus accepit. Ita exsuperantia haec, perfecta cognitio existimata est, non ad rei ipsius veritatem, sed ad aliorum modulum et facultatem perpensa.”

³ I Cor XIII, 12. The Vulgate is: “Videmus nunc per speculum in aenigmate, tune autem facie ad faciem. Nunc cognosco ex parte; tune autem cognoscam sicut et cognitus sum.”

⁴ Romans I, 20. Vulgate: “Invisibilia enim ipsius, a creatura mundi, per ea quae facta sunt, intellecta, conspiciuntur: sempiterna quoque ejus virtus, et divinitas.”

⁵ Cf. St. Thomas Aquinas, who concurs with St. Augustine on this definition: Summa theologiae, 2–2 q.180 a.3 ad 2: “(Utrum ad vitam contemplativam pertineant diversi actus.) Ad secundum dicendum quod sicut dicit glossa Augustini ibidem [De Trinitate XIV, c.6; P.L. 42 col. 1076] speculantes dicit a specula, non a specula. Videre autem aliquid per speculum est videre causam per effectum in quo aius similtudo relucet. Unde speculatio ad meditationem redid videtur.” All references to St. Thomas' Summae are to the Leonine edition. The word speculation thus derives from “mirror,” not from “watchtower.” This is the way of knowledge of God possible to fallen man who needs a kind of mirror to see Him, the creatures which God created.

⁶ St. Gregory the Great, Moralium libri sive expositio in librum b. Job, Librum XVIII, c.liv, n.89; P.L. 76, col. 95 A–B: Sin vero a quibusdam potest in hacadhuc corruptibili came viventibus, sed tamen inaestimabili virtute crescentibus, quodam contemplationis acumine aeterna Dei claritas videri; hoc quoque a bead Job sententia non abhorret, qui ait: Abscondita est ab oculis omnium viventium; quoniam quisquis sapientiam, quae Deus est, videt, huic vitae funditus moritur, ne jam eius amore teneatur. Nullus quippe earn vidit, qui adhuc carnaliter vivit, quia nemo potest Deum simul amplecti et saeculum. Qui enim Deum videt, eo ipse moritur, quo vel intentione cordis vel effectu operis ab hujus vitae delectationibus tota mente separatur. Unde adhuc ad eumdem quoque Moysen dicitur: Non enim videbit me homo, et vivet (Exod. XXXIII, 21). Ac si aperte diceretur: Nullus unquam Deum spiritualiter videt, et mundo carnaliter vivit. Unde Paulus quoque apostolus, qui adhuc Dei invisibilia, sicut ipse testatur, ex parte cognoverat (I Cor. XIII, 12), jam huic mundo totum se mortuum esse perhibebat, dicens: Mihi mundus crudjixus est, et ego mundo (Galat. VI, 14).

⁷ On this question see Butler, Dom Cuthbert, Western Mysticism, 2nd ed., London, 1927, pp. 125–133Google Scholar, who argues that this passage represents an inconsistency in St. Gregory's thought on the question and Dudden, F. H., Gregory the Great, 2 vols., London, 1905, vol. II, p. 313 ffGoogle Scholar. who claims that eternal brightness does not mean God's essence.

⁸ Moralium, XXXI, 101; P.L. 76, col. 629A: “A luce enim incorruptibili caligo nos nostrae corruptionis obscurat; cumque et videri aliquatenus potest, et tamen videri lux ipsa, sicut est, non potest, quam longe sit indicat.” Cf. Butler, Western Mysticism, pp. 127 ff. for more references to the “cloudy” character of contemplation in the works of St. Gregory.

⁹ Homiliarum in Ezechielem prophetam libri duo, Homilia XIII, n. 30; P.L. 76, col. 868 C–D [on text: Ezek. Ch.i, vs.28 and Ch.2 vs. 1]: Non enim ait: Visio gloriae, sed similitudinis gloriae, ut videlicet ostendatur quia quantalibet se intentione mens humana tetenderit, etiamsi jam phantasias imaginum corporalium a cogitatione compescat, si jam omnes circumscriptos spiritus ab oculis cordis amoveat, adhuc tamen in carne mortali posita videre gloriam Dei non valet sicut est. Sed quidquid de ilia est quod in mente resplendet, similitudo et non ipsa est. Unde et ille praedictator qui raptus usque ad tertium coelum fuerat dicebat: Videmus nunc per speculum in aenigmate (I Cor. XIII, 12).

¹⁰ 2 Cor. V, 6–7. Vulgate: “Audentes igitur semper scientes quoniam dum sumus in corpore, peregrinamur a Domino. (Per fidem enim ambulamus, et non per speciem).”

¹¹ St. Gregory of Nyssa, In canticum canticorun) homiliae, homilia XII; P. G. 44, col. 1025B. Cf. also Joseph Maréchal, Études sur la psychologie des mystiques, 2 vols., Paris-Bruxelles, 1937, vol. 2, pp. 19 ff.

¹² St. Augustine, De genesi ad litteram, XII, c.27 n.55; P.L. 34, col. 477; cited in Enchiridion asceticum, ed. M. J. Rouët de Journel and J. Dutilleul, 4th ed., Barcelona, 1947, n. 655: “Quo genere visionis Deus a Moyse visits. Concupiverat enim, sicut in Exodo legimus, videre Deum; non utique sicut viderat in monte, nee sicut videbat in tabernaculo [cf. Ex. XIX, 18; XXXIII, 9], sed in ea substantia, qua Deus est, nulla assumpta corporali creatura, quae mortalis carnis sensibus praesentetur, neque in spiritu figuratis similitudinibus corporum, sed per speciem suam, quantum capere creatura rationalis et intellectualis potest, sevocata ab omni corporis sensu, ab omni significative aenigmate spiritus … Illo ergo modo, in ilia specie, qua Deua est, longe ineffabiliter secretius et praesentius loquitur locutione ineffabili, ubi eum nemo vivens videt vita ista, qua mortaliter vivitur in istis sensibus corporis; sed nisi ab hac vita quisque quodammodo, sive omnino exiens de corpore, sive ita aversus et alienatus a carnalibus sensibus, ut merito nesciat, sicut apostolus ait, utrum in corpore an extra corpus sit [cf. 2 Cor. XII, 3], cum in illam rapitur et subvenitur visionem.”

¹³ De genesi ad litteram, XII, c.28, n.56; P.L. 34, col. 478; cited in Enchiridion asceticum, n. 656: Visio Pauli: tertium caelum. Quapropter, si hoc tertium visionis genus, quod superius est, non solum omni corporali, quo per corporis sensus corpora sentiuntur, verum etiam omni illo spiritali, quo similitudines corporum spiritu, non mente cernuntur, tertium caelum appellavit apostolus; in hoc videtur claritas Dei, cui videndae corda mundantur. Unde dictum est: Beati mundicordes, quia ipsi Deum videbunt [Mt. V, S]; non per aliquam corporaliter vel spiritaliter figuratam significantionem tamquam per speculum in aenigmate sed facie ad faciem (1 Cor. XIII, 12), quod de Moyse dictum est, os ad os (Nm. XII, 8); per speciem scilicet, qua Deus est quidquid est, quantulumcumque eum mens, quae non est quod ipse, etiam ab omni terrena labe mundata et ab omni corpore et similitudine corporis alienata et abrepta capere potest; a quo peregrinamur mortali et corruptibili onere gravati, quamdiu per fidem ambulamus, non per speciem [cf. 2 Cor. V, 6 ff.], et cum hie juste vivimus. Cur autem non credamus, quod tanto apostolo gentium doctori, rapto usque ad istam excellentissimam visionem, voluerit Deus demonstrare vitam, in qua post hanc vivendum est in aeternum?

¹⁴ A few authorities maintain that St. Augustine had a change of mind on this question, but Dom Butler's review of the problem (Western mysticism, pp. 84 ff.) shows that they have misread certain other passages in St. Augustine.

¹⁵ Butler, op. cit., pp. 86, 84–85 and the whole treatment of St. Augustine's conception of the vision of God, pp. 78–88. Butler points out that there is no question that St. Augustine's account of the visions of Paul and Moses run against the mainstream of theological and mystical speculation: “St. Thomas's acceptance is due, it may safely be said, to his reverence for St. Augustine … and has been a source of embarrassment to St. Thomas's commentators.” (p. 84, n. 1)

¹⁶ De quantitate animae, XXXIII, 76; P.L. 32, col. 1076: “lam vero in ipsa visione atque contemplatione veritatis, quae Septimus atque ultimus animae gradus est (neque iam gradus, sed quaedam mansio, quo illis gradibus pervenitur), quae sint gaudia, quae perfruitio summi et veri boni, cuius serenitatis atque aetemitatis afflatus, quid ego dicam? Dixerunt haec quantum dicenda esse iudicaverunt, magnae quaedam et incomparabiles animae, quas etiam vidisse ac videre ista credimus. Mud plane ego nunc audeo tibi dicere, no si cursum quern nobis Deus imperat, et querntenendum suscepimus, constantissime tenuerimus, perventuros per Virtutem Dei atque Sapientiam ad summam illam Causam, vel summum Auctorem, vel summum Principium rerum omnium, vel si quo alio modo res tanta congruentius appellari potest.” Paget Toynbee also cites this passage to elucidate Dante's allusion to this work in the letter to Can Grande: epistolae, Dantis Alagherii, The letters of Dante, ed. Toynbee, Paget, Oxford, 1920, p. 193Google Scholar.

¹⁷ Cf. Butler, op.cit., pp. 59–60, 65 and Augustine, St., The greatness of the soul (Ancient Christian Writers, vol. IX), trans, by Colleran, Joseph M., London, 1949, p. 214, n. 101Google Scholar.

¹⁸ St. Bernard, Sermones in canticum canticorum, sermo XXXI, 2; PL. 183, col. 941: “At talis visio non est vitae praesentis, sed in novissimis reservatur… Non sapiens, non sanctus, non propheta videre ilium, sicuti est, potest, aut potuit in corpore hoc mortali…”

¹⁹ Ibid., sermo XXXIV, 1; P.L. 183, cols. 959–960. See Gilson, Étienne, La théologie mystique de Saint Bernard, Paris, 1947, pp. 113 ffGoogle Scholar. for other references to St. Bernard's statements on this question.

²⁰ De consideratione V, 2, 3; P.L. 182, 749C: “At omnium maximus, qui spreto usu rerum et sensuum, quantum quidem humanae fragilitati fas est, non ascensoriis gradibus, sed inopinatis excessibus avolare interdum contemplando ad ilia sublimia consuevit. Ad hoc ultimum genus illos pertinere reor excessus Pauli. Excessus, non ascensus: nam raptum potius fuisse, quam ascendisse ipse se perhibet.” See Burch, George Bosworth, The Steps of Humility by Bernard, Abbot of Clairvaux, Cambridge, Mass., 1950, pp. 28–29Google Scholar of Burch's long introduction on St. Bernard's epistemology. Consideration and contemplation were often used interchangeably, although St. Bernard carefully distinguished the two. Contemplatio is certain, and is the soul's unerring intuition or apprehension of truth. Consideratio is thought in the process of seeking earnestly, the mind searching for truth. However, St. Bernard admits, the two terms are used indifferently for one another in practice. See De consideratione II, 2, 5; P.L. 182, col. 745.

²¹ De consideratione V, 1, 1; P.L. 182, cols. 787–789: “Et hoc velum solerter advertas, vir sagacissime Eugeni, quia toties peregrinatur consideratio tua, quoties ab illis rebus ad ista deflectitur inferiora et visibilia, sive intuenda ad notitiam, sive appetenda ad usum, sive pro officio disponenda vel actitanda. Si tamen, ita versatur in his, ut per haec ilia requirat, haud procul exsulat. Sic considerare, repatriare est. Sublimior iste praesentium ac dignior usus rerum, cum juxta sapientiam Pauli, invisibilia Dei, per eaquae jacta sunt, intellecta, conspiciuntur. Sane hac scala civis non egent, sed exsules. Quod vidit ipse hujus sententiae auctor, qui cum diceret invisibilia per visibilia conspici, signanter posuit, a creatura mundi (Rom. I, 20). Et vero quid opus scalis tenenti jam solium? Creatura coeli ilia est, praesto habens per quod potius ista intueatur. Videt Verbum, et in Verbo facta per Verbum. Nee opus habet ex his quae facta sunt, Factoris notitiam mendicare. Neque enim ut vel ipsa noverit, ad ipsa descendit, quae ibi ilia videt, ubi longe melius sunt quam in se ipsis. Unde nee medium requirit ad ea corporis sensum: sensus ipsa sibi, se ipsa sentiens. Optimum vivendi genus, si nullus egeris, ad omne quod libuerit, te contentus.

²² De gratia contemplationis libri quinque, Benjamin maior, I, 6; P.L. 196, col. 70B–C: “Sex autem sunt contemplationum genera a se et inter se omnino divisa. Primum itaque est in imaginatione et secundum solam imaginationem. Secundum est in imaginatione secundum rationem. Tertium est in ratione secundum imaginationem. Quartum est in ratione et secundum rationem. Quintum est supra, sed non praeter rationem. Sextum supra rationem, et videtur esse praeter rationem. Duo itaque sunt in imaginatione, duo in ratione, duo in intelligentia.”

²³ Ibid., col. 72B–C: “Sextum contemplationis genus dictum est, quod in his versatur quae sunt supra rationem, et videntur esse praeter, seu etiam contra rationem. In hac utique suprema omniumque dignissima contemplationum specula tune animus veraciter exsultat atque tripudiat, quando ilia ex divini luminis irradiatione cognoscit atque considerat quibus omnis humana ratio reclamat. Talia sunt paene omnia quae de personarum Trinitate credere jubemur. De quibus cum humana ratio consulitur, nihil aliud quam contrario videtur.” Cf. ibid. IV, 18; 458D–459A on mysteries of Trinity revealed in this form of contemplation.

²⁴ Benjamin major V, 19; P.L. 196, 192A–B: “Dictum est quibus de causis mentis alienatio accidere soleat, nunc illud adjiciendum videtur quibus etiam gradibus ascendat. Ascendit autem aliquando supra sensum corporalem, aliquando etiam supra imaginationem, aliquando vero supra rationem. Quis autem illam quae supra sensum corporeum, seu illam quae supra imaginationem est negare audeat, cum illam etiam quae supra rationem est, apostolica ilia auctoritas convincat? Scio, inquit, hominem sive in corpore, sive extra corpus, Deus scit, raptum ejusmodi usque ad tertium coelum (2 Cor. XII).”

²⁵ Adnotationes mysticae in psalmos, Adnotatio in psalmum II, P.L. 196, col. 271A–D: Per fidem eum videmus, quando ilia quae de eo scripta sunt firmiter credimus. Per contemplationem autem eum cernit, qui in eo quod de illo prius credidit, ex inspiratione divina intelligentiae oculos figit. Per speciem vero videtur, quando in propria substantia sicuti est facie ad faciem cernitur.

Sola anima quae ad similitudinem ejus facta est, divinae naturae substantiam videre potest.

Quoniam igitur sola anima divinae claritatis capax est, ad quod sensus corporeus nunquam penetrare potest, merito in coelo, hoc est in anima, Deus habitare asseritur, quae ejus in aeternum et praesentia fruitur, et visione laetatur. Although Richard does not take up the question of seeing God in his essence in this life in Benjamin major, he seems to deny the possibility there when, symbolizing God as the sun of heaven, he says that no one can see the high noon of that heavenly day while in this corruptible flesh, although he does not dare deny that some have seen its early morning. Benjamin major, III, 10; P.L. 196, col. 120B: Neminem tamen credo ad hujus diei meridiem in hac duntaxat came corruptibili posse pertingere, quamvis negare non audeam de mane.

²⁶ Citations from and reference to St. Thomas' works other than the Summae are to the Vivés edition, ed. P. Frette and P. Mare, 34 vols., Paris, 1871–1880, unless otherwise indicated. St. Thomas Aquinas, Summa theologiae 1, q.12 a.II: “(Utrum aliquis in hac vita possit videre Deum per essentiam). Ad secundum dicendum quod, sicut Deus miraculose aliquid supernaturaliter in rebus corporeis operatur, ita etiam et supernaturaliter, et praeter communem ordinem, mentes aliquorum in hac carne viventium, sed non sensibus carnis utentium, usque ad visionem suae essentiae elevavit; ut dicit Augustinus, XII Super Gen. ad titt., et in libro De videndo Deum, de Moyse, qui fuit magister Gentium.” The references to St. Augustine are to the following: De Gen ad litt., XII, c.26, col. 476; c.27 col. 477; c.28 col. 478; c.34 col. 482 in PX. 34; De videndo Deum in Epist. 147 c.13; P.L. 34 col. 610. St. Thomas discusses this question in several other works, some of which I will discuss below: Sent. III, d.27 q.3 a.i; d.35 a.2 a.2 qa.2; IV d49 q.2 a.7; De veritate, q.10 a.u; In II Corinth, c.12 lect.i; Quodl. I q.i.

²⁷ Summa theologiae, 2–2 q.180 a.5 resp. “(Utrum vita contemplativa, secundum statum huius vitae, possit pertingere ad visionem divinae essentiae.) inquantum scilicet anima eius est corpori mortali coniuncta ut forma, ita tamen quod non utatur corpora sensibus, aut etiam imaginatione, sicut accidit in raptu. Et sic potest contemplatio huius vitae pertingere ad visionem divinae essentiae. Unde supremus gradus contemplationis paraesentis vitae est qualem habuit Paulus in raptu (2 Cor. XII, 2), secundum quern fuit medio modo se habens inter statum prasentis et futurae.” Cf. Summa contra gentiles, Liber III, c. 47: “(Quod non possumus in hac vita videre Deum per essentiam.) Ultimus autem terminus quo contemplatio pertingere potest, est divina substantia. Unde oportet mentem quae divinam substantiam videt, totaliter a corporalibus sensibus esse absolutam, vel per mortem vel per aliquem raptum. Hinc est quod didtur ex persona Dei, Exodi XXXIII, 20: Non videbit me homo et vivet.

²⁸ Summa theologiae, 2–2 q.173 a.i resp.: “(Utrum prophetae ipsam Dei essentiam videant.) Et ideo dicendum est quod visio prophetica non est visio divinae essentiae: nee in ipsa divina essentia vident ea quae vident, sed in quibusdam similitudinibus, secundum illustrationem divini luminis… Sed huiusmodi illustratio mentis prophetice potest did speculum, inquantum resultat ibi similitude veritatis divinae praesdentiae.”

²⁹ Summa theologiae, 2–2 q.174 a.3 resp.: “(Utrum gradus prophetiae possint distingui secundum visionem imaginariam.) … prophetia in qua per lumen intelligibile revelatur aliqua supernaturalis veritas per imaginariam visionem, medium gradum tenet inter illam prophetiam in qua revelatur supernaturalis veritas absque imaginaria visione, et illam in qua per lumen intelligibile absque imaginaria visione dirigitur homo ad ea cognoscenda vel agenda quae pertinent ad humanam con versationem.”

³⁰ Summa theologiae, 2–2 q.174 a.4 resp.: “(Utrum Moyses fuerit excellentior omnibus prophetis). Moyses ergo fuit aliis excellentior, prhno quidem, quantum ad visionem intellectualem: eo quod vidit ipsam Dei essentiam, sicut Paulus in raptu; sicut Augustinus dicit, XII Super Gen. ad litt.”

³¹ Summa theologiae, 2–2 q.175 a.3 ad 1 & 2: “(Utrum Paulus in raptu vident Dei essentiam). Ad primum ergo dicendum quod mens humana divinitus rapitur ad contemplandam veritatem divinam, tripliciter. Uno modo, ut contempletur eam per similitudines quasdam imaginarias. Et talis fuit excessu mentis qui cecidit supra Petrum. Alio modo, ut contempletur veritatem divinam per intelligibiles effectus: sicut fuit excessus David dicentis: Ego dixi in excessu meo: Omnis homo mendax (Ps. 115.2). Tertio, ut contempletur earn in sua essentia. Et talis fuit raptus Pauli: et etiam Moysi. Et satis congruenter: nam sicut Moyses fuit primusn Doctor Iudaeorum, ita Paulis fuit primus Doctor Gentium (I Tim. 2.7).

Ad secundum dicendum quod divina essentia videri ab intellectu creato non potest nisi per lumen gloriae, de quo dicitur in Ps. 35.10: In lutnine tuo videbimus lumen. Quod tamen dupliciter participari potest. Uno modo, per modum formae immanentis: et sic beatos facit sanctos in patria. Alio modo, per modum cuiusdam passionis transeuntis: sicut dictum est de lumine prophetiae. Et hoc modo lumen illud fuit in Paulo, quando raptus fuit. Et ideo ex tali visione non fuit simpliciter beatus, ut fieret redundantis ad corpus: sed solum secundum quid. Et ideo talis raptus aliquo modo ad prophetiam pertinet.”

³² St. Thomas Aquinas, In epistolam II ad Corinthios, c. XII, lectio i; pp. 153–154 in Vivès edition, vol. XII:

Et hoc modo dicitur quod Apostolus erat raptus usque ad tertium coelum, id est usque ad videndum ea quae sunt in coelo empyreo, non ut existeret ibi, quia sic scire si fuisset sive in corpore, sive extra corpus. Vel secundum Damascenum, qui non ponit coelum empyreum, possumus dicere quod tertium coelum ad quod raptus est Apostolus, est supra octavam sphaerum, ut scilicet evidenter videret ea quae sunt supra totam naturam corporalem…. Paulus vero dicitur raptus ad tertium coelum, quia fuit alienatus a sensibus, et sublimatus ab omnibus corporalibus, ut videret intelligibilia nuda et pura eo modo quo vident angeli et anima separata, et quod plus est, etiam ipsum Deum per essentiam, ut Augustinus expresse dick, XII Super Gen. ad Utteram, et ad Paulinum, in lib. De videndo Deum.

³³ Summa theologiae, 2–2, q.175 a.2 resp.: “(Utrum raptus magis pertineat ad vim appetitivum quam ad vim cognoscitivum.) Habet etiam effectum in appetitive virtute: cum scilicet aliquis delectatur in his ad quae rapitur. Unde et Apostolus dixit II Cor. XII, 2 se reptum, non solum ad tertium caelum, quod pertinet ad contemplationem intellect us: sed etiam in Paradisum, quod pertinet ad affectum.”

³⁴ Summa theologiae, 2–2 q.175 a.2 ad i: “raptus addit aliquid supra extasim nam extasis importat simpliciter excessum a seipso … sed raptus supra hoc addit violentiam quandam.”

³⁵ De veritate, q.XVIII, a.i resp.; vol. XV, p. 82 Vivès ed.: “Et ideo, cum Adam fuerit adhuc in via ad beatitudinem, Deum per essentiam non vidit.”

³⁶ Ibid., ad i; pp. 82–83: “Homo igitur in statu post peccatum indiget ad cognoscendum Deum medio, quod est quasi speculum, in quo resultat ipsius Dei similitudo; oportet enim ut per ea quae facta sunt, in invisibilia ejus veniamus, ut dicitur Rom. I.”

³⁷ Ibid., p. 83: “Hoc autem medio non indigebat homo in statu innocentiae; indigebat autem medio quod est quasi species rei visae; quia per aliquod spirituale lumen menti hominis influxam divinitus, quod erat quasi similitudo expressa lucis increatae, Deum videbat.

³⁸ Ibid., p. 83: “Sed hoc medio non indigebit in patria; quia ipsam Dei essentiam per se ipsam videbit, non per aliquam ejus similitudinem vel intelligibilem vel sensibilem, cum nulla creata similitudo adeo possit perfecte Deum repraesentare, ut per earn videns ipsam Dei essentiam cognoscere aliquis possit. Indigebit autem lumine gloriae in patria, quod erit quasi medium sub quo videtur, secundum illud Psalm. XXXV, 10: In lumine tuo videbimus lumen, eo quod ista visio nulli creaturae est naturalis, sed soli Deo; unde nulla creatura in earn ex sua natura potest pertingere; sed ad earn consequendam oportet quod illustretur lumine divinitus emissio.”

³⁹ Ibid., ad 4 p. 83: “Ad quartum dicendum quod in contemplatione Deus videtur per medium, quod est lumen sapientiae, mentem elevans ad cernenda divina; non autem ut ipsa divina essenti immediate videatur; et sic per gratiam videtur a contemplante post statum peccati, quamvis perfectius in statu innocentiae.”

⁴⁰ De veritate, q.XIII a.2 resp. vol. XIV, pp. 683–684, Vivès: Cognitio vero viae, quae est per speculum et aenigma sensibilium creaturarum, est homini naturalis; sed cognitio patriae, qua Deus per suam essentiam videtur, est soli Deo naturalis. Sed haec positio repugnat dictis Augustini, qui expresse dicit in supradictis locis, quod Paulus in raptu vidit Deum per essentiam. Nee est probabile ut minister veteris testamenti ad Judaeos Deum per essentiam viderit, ut habetur ex hoc quod dicitur Num. XII, 8: Palam, et non per aenigmata, videt Deum; et ministro novi testamenti Doctori Gentium, hoc concessum non fuerit. Cf. also on St. Paul's rapture St. Thomas Aquinas, Sent. IV d.49 q.2 a.7 ad 5.

⁴¹ De veritate, q.XIII, a.3 11.; Vol. XV p. 2 Vivès: Praeterea, Paulus dum vidit Deum per essentiam, adhuc fidem habebat. Sed fidei est videre per speculum in aenigmate. Sed aenigmatica cognitio est specularis, et est per sensibilia.

⁴² epistolae, Dantis Alagberii, The letters of Dante, ed. and trans, by Toynbee, Paget, Oxford, 1920Google Scholar. I cite Toynbee's text and translation. Ep. X, 28, 525 ff.: “Et postquam dixit quod fuit in loco illo Paradisi per suam circumlocutionem, prosequitur dicens se vidisse aliqua quae recitare non potest qui descendit. Et reddit causam, dicens quod ‘quod intellectus in tantum profundat se’ in ipsum desiderium suum, quod est Deus, ‘quod memoria sequi non potest.’ Ad quae intelligenta sciendum est, quod intellectus humanus in hac vita, propter connaturalitatem et affinitatem quam babet ad substantiam intellectualem separatam, quando elevatur, in tantum elevatur ut memoria post reditum deficiat, propter transcendisse humanum modum. Et hoc insinuatur nobis per Apostolum ad Corinthios loquentem, ubi didt: ʻScio hominem (sive in corpore, sive extra corpus, nescio, Deus scit), raptum usque ad tertium coelum, et audivit arcana verba, quae non licet homini loqui.’ Ecce, postquam humanam rationem intellectus ascensione transierat, quae extra se agerentur non recordabatur. Hoc etiam est insinuatum nobis in Matthaeo, ubi tres discipuli ceciderunt in faciem suam, nihil postea recitantes, quasi obliti. Et in Ezechiele scribitur: ʻVidi et ceddi in faciem meam.’ Et ubi ista invidis non sufficiant, legant Richardum de sancto Victore in libro De Contemplations, legant Bemardum in libro De Considerations, legant Augustinum in libro De Quantitate Animae, et non invidebunt. Si vero in dispositionem elevationis tantae propter peccatum loquentis oblatrarent, legant Danielem, ubi et Nabuchodonosor invenient contra peccatores aliqua vidisse divinitus, oblivionique mandasse. Nam “Qui oriri solem suum facit super bonos et males, et pluit super iustos et iniustos,” aliquando misericorditer ad conversionem, aliquando severe ad punitionem, plus et minus, ut vult, gloriam suam quantumcumque male viventibus manifestat.” The biblical references in this section of the letter to Can Grande are in their order as follows: 2 Cor. XII, 2–4 which Dante quotes in a truncated version; Matt. XVII, 1–8; Ezek. I, 28 (Vulg. II, i.); Dan. II, 3–5; Matt. V, 45.

⁴³ St. Augustine so frequently speaks of a clear vision of eternal truth that it would be very easy to take him as advocating the general possibility of a vision of God's essence, even if he is not doing so. See Butler, op.cit., pp. 49 ff., esp. 50–51.

⁴⁴ Inf. II, 31–35. All translations and citations from the Divine Comedy are from Sinclair, J. D.'s edition and translation, The Divine Comedy, 3 vols., New York, 1948.Google Scholar

Ma io perchè venirvi? o chi 'l concede?

Io non Enea, io non Paolo sono:

ma degno a ciò nè io nè altri crede.

Per che, se del venire io m' abbandono,

temo che la venuta non sia folle:

⁴⁵ Par. XV, 25:

si pia l’ ombra d' Anchise si porse,

se fede merta nostra maggior musa,

quando in Eliso del figlio s' accorse.

‘O sanguis metis, o superinfusa

gratia Dei, sicut tibi cui

bis unquam coeli ianua reclusa?'

⁴⁶ Par. I, 70:

Transumanar significar per verba

non si poria; però l' essemplo basti

a cui esperienza grazia serba.

S' i' era sol di me quel che creasti

novellamente, amor che 'l ciel governi,

tu Ἰ sai, che col tuo lume mi levasti.

Note that Dante has transcended the state of vision possible to unfallen man. Aquinas says that contemplation is only a partial restoration of that vision. Clearly Dante is claiming a higher vision than the one St. Thomas calls contemplation. In the Thomistic scheme, he could only be claiming to see God in His essence since that is the only sight higher than contemplation.

⁴⁷ Par. II, 37:

S' io era corpo, e qui non si concepe

Com' una dimensione altra patio

ch' esser convien se corpo in corpo repe,

accender ne dovria più il disio

di veder quella essenza in che si vede

come nostra natura a Dio s' unio.

Li si vedrà ciò che tenem per fede,

non dimostrato, ma fia per sè noto

a guisa del ver primo che l' uom crede.

⁴⁸ See Mazzeo, Joseph A., “Dante the poet of love: Dante and the Phaedrus tradition of poetic inspiration,” Proceedings of the American Philosophical Society, vol. 99, no. 3, June, 1955, pp. 133–145, p. 134 on speculatioGoogle Scholar.

⁴⁹ Par. XXVIII, 130:

E Dionisio con tanto disio

a contemplar questi ordini si mise,

che li nomò e distinse com' io.

Ma Gregorio da lui poi si divise;

onde, sì tosto come li occhi aperse

in questo del, di sè medesmo rise.

E se tanto secreto ver proferse

mortale in terra, non voglio ch' ammiri;

chè chi Ἰ vide, qua su liel discoperse

con altro assai del ver di questi giri.

⁵⁰ See St. Thomas Aquinas, In librum beati Dionysii de divinis nominibus expositio, ed. C. Pera, Taurini-Romae, 1950, nn. 219, 249, 700, and the corresponding texts.

⁵¹ Mazzeo, “Dante, the poet of love,” p. 135 for the “new sight.” Par. XXX, 58:

e sì come di lei bevve la gronda

tale, che nulla luce è tanto mera,

che li occhi miei non si fosser difesi.

E vidi lume in forma di rivera

fulvido di fulgore, intra due rive

dipinte di mirabil primavera.

Di tal fiumana uscian faville vive,

e d' ogni parte si mettien dè fiori

quasi rubin che oro circunscrive.

⁵² Cf. Benjamin Major III, 9; P.L. 196, col. 118D–119A. De sensu intellectuals, quo solo possunt invisibilia videri. Intelligentiae siquidem oculus est sensus ille, quo invisibilia videmus, non sicut oculo rationis, quo occulta, et absentia per investigationem quaerimus et inveniemus, sicut saepe causas per effectus, vel effectus per causas, et alia atque alia quocumque rationcianandi modo comprehendimus. Sed, sicut corporalia corporeo sensu videre solemus visibiliter, praesentaliter atque corporaliter, sic utique intellectualis ille sensus invisibilia capit, invisibiliter quidem, sed praesentaliter, sed essentialiter.

⁵³ Par. XXXIII, 88:

e sì come di lei bevve la gronda

delle palpebre mie, così mi parve

di sua longhezza divenuta tonda.

Poi come gente stata sotto larve

che pare altro che prima, se si sveste

la sembianza non sua in che disparve,

così mi si cambiaro in maggior feste

li fiori e le faville, sì ch' io vidi

ambo le corti del ciel manifeste.

O isplendor di Dio, per cu' io vidi

l' alto triunfo del regno verace,

damni virtu a dir com' io il vidi!

⁵⁴ Par. XXXIII, 55:

Da quincì innanzi il mio veder fu maggio

Ch'l parlar nostro, ch'a tal vista cede,

e cede la memoria a tanto oltraggio.

Qual è colui che somniando vede,

che dopo il sogno la passione impressa

rimane, e l' altro alla mente non riede,

cotal son io, chè quasi tutta cessa

mia visione, ed ancor me distilla

nel core il dolce che nacque da essa.

⁵⁵ St. Augustine, Confessions, with translation by William Watts, 2 vols., London, 1913 (Loeb Classical Library), VII, c.17: “… et pervenit ad id, quod est, in ictu trepidantis aspectus. tune vero invisibilia tua per ea quae facta sunt intellecta conspexi, sed aciem figere non evalui, et repercussa infirmitate redditus solitis, non mecum ferebam nisi amantem memoriam et quasi olefacta desiderantem, quae comedere nondum possem.”

⁵⁶ Burnaby, John, Amor Dei, a study of St. Augustine's teaching on the love of God and the motive of the Christian life (Hulsean Lectures), London, 1938, pp. 155–156Google Scholar and 33 ff.

⁵⁷ Mazzeo, “Dante, the poet of love,” p. 134 esp. n.2.

⁵⁸ On God as essential light see Mazzeo, op.dt., pp. 137 ff.

⁵⁹ Par. XXXIII, 76:

Io credo, per l' acume ch' io soffersi

del vivio raggio, ch' i' sarei smarrito,

se li occhi miei da lui fossero aversi.

E mi ridorda ch' io fui più ardito

per questo a sostener, tanto ch' i' giunsi

l' aspetto mio col valore infinito.

⁶⁰ Par. XXXIII, 82:

O abbondante grazia ond' io presunsi

ficcar lo viso per la luce etterna,

tanto che la veduta vi consunsi!

Nel suo profondo vidi che s' interna,

legato con amore in un volume,

cio' che per l' universo si squaderna:

sustanze e accidenti e lor costume,

quasi conflati insieme, per tal modo

che cio' ch' i' dico e un semplice lume.

La forma universal di questo nodo

credo ch' l' vidi, perchè più di largo,

dicendo questo, mi sento ch' i' godo.

⁶¹ Par. XXXIII, 100:

A quella luce cotal si diventa,

che volgersi da lei per altro aspetto

è impossibil che mai si consenta;

però che Ἰ ben, ch' è del volere obietto,

tutto s' accoglie in lei, e fuor di quella

è defettivo ci` ch' è li perfetto.

Dante here has a sight of God as the perfect Good, the word “aspetto” or sight used as the object of the sense, whereas in line 81 it is used to mean the sense itself. On God's essence as supreme being and supreme good see the classic discussion by Étienne Gilson, The Spirit of Medieval Philosophy (Gifford Lectures, 1931–1932), trans, by A. H. C. Downes, New York, 1940, pp. 42 ff.

⁶² Par. XXXIII, 137:

veder volea come si convenne

l' imago al cerchio e come vi s' indova;

ma non eran da ciò le proprie penne:

se non che la mia mente fu percossa

da un fulgore in che la sua voglia venne.

All' alta fantasia qui mancò possa;

ma già volgeva il mio disio e Ἰ velle,

si come rota ch' igualmente è mossa,

I' amor che move il sole e l' altre stelle.

⁶³ Paget Toynbee in his edition of Dante's letters cites (p. 191) a passage from the Benjamin Major IV, 23; P.L. 196, col. 167B–C on the impossibility of remembering what one has seen in a supernatural rapture and, paradoxically, remembering that one has seen far more than can actually be recalled. The relevant part reads: “Et quamvis inde aliquid in memoria teneamus, et quasi per medium velum et velut in medio nebulae videamus, nee modum quidem videndi, nee qualitatem visionis comprehendere, vel recordari sufficimus. Et mirum in modum reminiscentes non reminiscimur, et non reminiscentes reminiscimur, dum videntes non pervidemus, et aspicientes non perspicimus, et intendentes non penetramus.”

⁶⁴ See for example the stimulating essay of Bruno Nardi, “Dante profeta,” in Dante e la cultura medievale, 2nd. ed. Bair, 1949, pp. 336 ff. Nardi discusses Dante's synthesis of kinds of prophetic vision and dreams, and also takes the poet's claims to prophetic inspiration seriously. Although he rightly plays down the importance of the apocryphal Visio sancti Pauli except to say that it enjoyed considerable prestige, he does nothing with the Pauline tradition of kinds of vision nor with the force of Dante's identification with St. Paul in the light of the long tradition of controversy about the apostle's experience.