1. Ma TTOioç ασχολείται με ποιήματα, τώρα. Τη θέση της ποίησης την έχει πάρει то μυθιστόρημα. Αυτό δεν то δοκιμάσατε; ... — То δοκίμασα, αλλά νομίζω 7гыс δεν ξέρω va διηγηθώ. Ακόμη χειρότερο, δεν μπορώ va περιγράψω. Έχω πάντα την εντύπωση πως όταν ονομάσεις κάτι, του φτάνει για va υπάρξει. Ti είναι, θα то δείξει μόνο του με τα καμώματά TOP. ... Kai πώς va γεμίσεις ένα βιβλίο χωρίς περιγραφκ; (6Ν.7).

2. To ακραίο ópio όπου τείνει о ποιητης, είναι να μπορέσει να πει “γεννηθητω φως” коп να γίνει φως (Ή γλώσσα στην ποίηση μας’ [1964], D2.164; trans. Thompson, Peter, Labrys 8 [1983] 35-6)Google Scholar. On ‘Cratylism’ in twentieth-century Greek poetry and fiction see Beaton, Roderick, An Introduction to Modern Greek Literature (2nd ed., revised and expanded, Oxford 1999) 357–365 Google Scholar. For a recent re-examination of this issue in Seferis’ poetics see Vayenas, Nasos, ‘ХєфЕрпс кш AOYY’IVOC’, in To Βήμα, Νέεζ Εποχές, Γιώργος Σεφέρης: εκατό χρόνια airó την γέννησή του (Athens 2000) 84–93 Google Scholar.

3. Στην αρχή νόμιζα πως θα πηγαινε πολυ γλήγορα. Μα τώρα φαντάζομαι πακ θα γίνει μακρό σαν ένα κοινό ρομάντσο. Θα ηθελα να βάλω όλη την αηδεία [sic] που μου έχει προξενησει то Παρίσι τώρα τελευταίο. Είμαι αρκετά προχωρημένος ... (G ΙΙΒ.5, letter dated 7 October 1924).

4. Άρχισε καλοκαίρι 1926 (26 Μάη)• συνεχίστηκε και έσβησε περί то 1930 (6Ν.256). There is, however, a diary entry for 31 August 1925 which refers briefly to a novel that sounds like Six Nights (M1. 14).

5. See Yatromanolakis, Yoryis, ‘Παραλειπόμενα του κ. Στράτη Θαλασσινού’, Anti (period 2) 715 (9 June 2000) 43-5Google Scholar.

6. For the chronology of the final version see editor’s note in 6N.256-7; cf. M6.119.

7. On Seferis’ seeming ambivalence about publishing Six Nights, see 6N.255; 260-1.

8. On the chronology see Savvidis in 6N.260; cf. idem, “Ενας άγνωσπκ Σεφέρης. Bapvaßac Καλοστέφανοζ, то ατέλειωτο μυθιστόρημα του ποιητή’, To Vima (25 April 1982) 10, reprinted in Πρακτικά В’Λιεθνούς Κυπριολογικον Σννεδρίου (Nicosia 1987) 579-85, and Deliyannaki, Natalia, ‘Bapvaßac Καλοστέφανος και Ημερολόγιο καταστρώματος, γ’, in Pieris, M. (ed.), Γιώργος Σεφέρηο φιλολογικές και ερμηνευτικές προσεγγίσεις (Athens 1997) 181–192 Google Scholar. The edition of this work has been announced by Natalia Deliyannaki.

9. See respectively D2.293-305; 333-8.

10. Πολλές форес όμως τον άκουσο να λεει — то δήλωσε και δημόσια με την ευκαιρία της απονομης του Βραβείου Νόμπελ — πως η τέχνη του μυθιστορηματος δεν τον ενδιαφέρει ( Theotokas, Yorgos, ‘О Γιώρνος Σεφέρης όπως τον γνώρισα’ [1964], in Savvidis, G.P. [ed.], Yorgos Theotokas-Yorgos Seferis, Αλληλογραφία (1930-1966) [Athens 1981] 28)Google Scholar.

11. See Seferis, Yorgos, Λοκιμές, τρίτος τόμος: Παραλειπόμενα (¡932-1971) [ed. Daskalopoulos, Dimitris] (Athens 1992) 193–236 Google Scholar (first published under the pseudonym of Ignatis Trellos in 1973). For the 1967 publication in Tahydromos see ibid. 391, and Daskalopoulos, Dimitris, Εργογραφία Σεφέρη (1931-1979): βιβλιογραφική δοκιμή (Athens 1979) 150 Google Scholar.

12. D1.254; cf. Seferis’ comparison of Cavafy, Makriyannis and Papadiamandis in M5.172.

13. Δοκίμασε να γράψεις ένα μυθιστόρημα via v’ αναμετρήσεις τις δυνάμεις σου. Μην ξεχνάς την κοινότυπη αλήθεια πωc ένας καλλιτέχνης είναι και χειροτέχνης. Πρέπει ν’ ασκείται χωρίς διακοττή, χωρίς διακοπή, χωρίς αδυναμίκ. Πρέπει va κατακτήσει то υλικό του (M1.17-18: 10 September 1925).

14. Δεν καταλαβαίνω то μυθιστόρημα. Κάποτε μου μοιάζει σαν ένα από τα βιομηχανοποιημένα είδη της εποχης μας. Ti μας αφίνει ένα μυθιστόρημα; Mac αφίνει στις καλκ του τίποτε περισσότερο από ένα σύντομο ποίημα; Δεν φαντάζομαι (IT.357: 12 September 1937).

15. О Έλιοτ με βοηθησε va ιδώ με μεγαλύτερη εναργεια ένα συναίσθημα που προσπαθουσα τότε va εκφράσω, όχι κριτικά αλλά μυθιστορηματικά, και φυσικά απέτυχα• δεν είμαι ávθpωπoc του μυθιστορηματος (M5.171).

16. Εγώ που σχεδόν ποτέ δε διαβάζω μυθιστορηματα то άφησα με όρεξη va то ξαναδιαβάσω (M7.84: 31 August 1958).

17. V 397 (Poe), 411 (Wilde), 423 and 436 (Hardy), 440 (Kipling) [1924]; V 580 (Conrad) [1926].

18. For Proust and Gide the evidence is abundant and discussed by Kohler, Denis, L’Aviron d’Ulysse: L’Itinéraire poétique de Georges Séféris (Paris 1985) 134–145 Google Scholar. Quotations from Rabelais and Apuleius are clearly signalled in both 6N and M1. Published evidence for Seferis’ interest in Joyce’s Ulysses can be found in Theotokas-Seferis Αλληλονραφία 14, which shows that he read both the Odyssey and Joyce’s modern re-enactment during 1930; see also M2.81; M4.10; D1.20; 340. Among Seferis’ books in the Vikelaia library is the 1930 French translation of Ulysses, which he clearly acquired and read in that year, as is confirmed by press cuttings inside it (V 852, 1930 [1930]).

19. The first entry in V, dated 1923, is Ronsard, Oeuvres Complètes, I. Les amours.

20. The first two volumes of Bérard’s edition and translation of the Odyssey (1924) appear as V 558-561 [1924-1925]; the third volume is listed next to the 1930 translation of Joyce’s Ulysses (V 883-4 [1930]). There is evidence in both 6N and M1 that Seferis was reading the Odyssey during the second half of the 1920s. In July and August 1930 he re-read the Odyssey entire, in the Bérard edition (M1.125; IT.286; 307). For the Arabian Nights as one of Seferis’ best-loved books see the note by Seferis, Maro in Seferis and Maro, Λλληλογραφία A’ (1936-1940) , ed. Kopidakis, M.Z. (Heraklion 1989) 156-7Google Scholar.

21. Seferis-Anne Philippe, Yorgos, Συνομιλία, trans. Nikos Bakounakis (Athens 1991) 77-8Google Scholar; IT.247; 257; cf. M5.171.

22. Oí ημερομηνίες, οι μέpεc της εβδομάδο«; και τα φενγάριο είναι του ‘28 (Seferis’ note quoted in 6N.256); for the dates and moons see pp. 268-270.

23. See esp. 6N.113.

24. For the first meeting of Straus and Lala see 6N.39-40.

25. Kohler (L’Aviron 139) goes so far as to describe this as plagiarism.

26. ‘De l’ensemble de ces hétéronymes se dessine un portrait des contradictions de la personnalité de Séféris’ (Kohler, L’Aviron 138).

27. All the details cited in this paragraph are noted in Charalambidou, Nadia, ‘Mia εξερεΰνηση γΰρω από то φεγγάρι, ПС Έξι νύχτες στην Ακρόπολη και την επικοινωνία. Mia περίπτωση διακειμενικότητας, in Πρακπκά Συμποσίου Σεφέρη (Αγία Νάπα, 14-16 Απριλίον 1988) (Nicosia 1991) 79–147 Google Scholar, see pp. 118-19.

28. ... επικίνδυνη yuvcÚKcr δεν εννοεί va παραδεχτεί κανένα φραγμό: amorale (6N.24).

29. All the characteristics noted in this paragraph so far are cited by Charalambidou, ‘Μια εξερεΰνηση’ (as n. 27) 118-19.

30. Charalambidou, Nadia, ‘The Mist around Lala: A Return to Seferis’ Six Nights on the Acropolis’. Κάμπος. Cambridge Papers in Modern Greek, 3 (1995) 1–13 Google Scholar.

31. ... δεν πρέπει vo είναι πάνω από εικοσοδυό χρονώ (6N.39).

32. ... ενώθηκε μ’ αυτό то πέρασμα (239); for the use of the word πέρασμα and cognates, elsewhere by Seferis, with sexual connotations, see Mackridge, Peter, ‘0 ηδονικός Σεφέρης’, Akti 5/17 (1993) 43–48 Google Scholar, see p. 47.

33. Δεν ένοιωσε αν πραγματικά την άγγιξε, η αν είχε σκορπίσει μέσα στον πράσινο ίσκιο (6N.242).

34. For the story of the dress see also 6N.177-8; 194-5; 199-200.

35. 6N.87: the paragraph which begins O μακρόστενος, in a section of the narrative which is in third person, includes the verb περπατοΰσαμε. A similar slip occurs in the first paragraph of p. 61. See also note 37 below.

36. Vayenas, Nasos, “Εξι νύχτες στην Ακρόπολη: то ημερολόγιο ως μυθιστόρημα’, Diavazo 142 (1986) 79–84 Google Scholar, and idem, ‘Seféris’ Six Nights on the Acropolis: The Diary as Novel’, in Beaton, R. (ed.), The Greek Novel AD 1-1985 (London 1988) 54–62 Google Scholar.

37. Samouil, Alexandra, О βυθός TOO καθρέφτη• о André Gide και η ημερολογιακή μυθοπλασία στην Ελλάδα (Heraklion 1998) 241-58Google Scholar. Samouil also notes instances of third person which have crept into M 1.24; 39 (op.cit. 255).

38. Triandafyllopoulos, N.D. (ed.), Γράμματα Σεφέρη-Λορεντζάτου (1948-1968) (Athens 1990) 106 Google Scholar; 110-1.

39. Τα πρόχειρα καταοτράφηκαν. (Ταχτοποιημένο και αντινραμμένο πρώτο στην Άνκυρα κι’ έπειτα δαχτυλογραφημένο 1967) [signature] (G IA.26).

40. Samouil’s more radical argument was anticipated by G.P. Savvidis, who recognised precisely this feature and gives an instance in his editor’s note to the published version of 6N (258-9).

41. Σάββατο к ou Κυριακή χωρύ: διακοπή στο γραφείο μου αντιγράφοντας την Ακρόπολη vm то ημερολόγιο 1927-1929. Mou κάνει εντΰπωση πώς η μνήμη συμπληρώνει οφίαστα αυτά τα χειρόγραφα’ τόσο επίπονα να γραφούν τότε ... Ιδέα ση’μερα то πρωί: va αφησω τη μνημη να δουλέψει — να συμπληρώσω αναδρομικά εκε’ινο то τταλιό χειρόνραφο — να то ολοκληρώσω (M6.39). The entry is dated, in the published text, ‘Monday 7 January, 1952’. But there is no other evidence that Seferis was occupied either with his diaries or with Six Nights during his busy, and relatively short, stay in London in 1951-2. According to the editor, this entry is contained on two unnumbered pages placed between the surrounding entries (and must therefore have been only provisionally placed in sequence by Seferis) (see M6.248). A more plausible date for the entry is January 1954, in which case it would naturally be placed before the first entry which appears for that year, for 19 January. If that is so, however, either ‘Monday’ or ‘7’ must be wrong.

42. For Gide’s definition of the term (dating from 1893), discussion and relevant bibliography see Genova, Pamela Antonio, André Gide dans le labyrinthe de la mythotextualité (West Lafayette, Indiana 1995) 79 Google Scholar, 178; cf. Samouil, О βυθός του καθρέφτη (as n. 37) 171-2.

43. Ivanovici, V., ‘Προσεπίθετες επιγραφές (О μυθιστοριογράφος Σεφέρης: διακειμενότητα [sic] кол μυθικό σενάριο)’, То Denaro 25-26 (1987) 51–57 Google Scholar; 28-29 (1987) 135-141; 30-31 (1987) 71-76.

44. Samouil, O ßvdoc του καθρέφτη (as n. 37) 256-8.

45. O’Brien, J., Portrait of André Gide (London 1953) 151 Google Scholar.

46. The sixth edition of Paludes (1926) appears in Seferis’ chronological list as V 581, presumably acquired in that year.

47. G ΙΓ.14. The entry in Days I for 26 August says he began to translate Paludes then; on this translation and the limitations of the Greek language that Seferis experienced, see M1.79. It is not clear how much of Le Prométhee Seferis translated: see Triandafyllopoulos, Γράμματα Σεφέρη-Λορεντζάτου (as n. 38) 36.

48. Kohler, L’Aviron 137.

49. Gide, André, Paludes (Paris 1920 [first ed. 1895], folio ed.) 16 Google Scholar.

50. Παραμένομεν eie την αυτην θέσιν αναμένοντες διατανάς (6N:108).

51. Cf. Kohler, L’Aviron 137.

52. Για κοίταξε πώς οι χειρονομίες μας, οι κινήσεις, οι πράξεκ, τα συναισθήματα, οι σκέψεμαρμαρώνουν ακαριαία μόλις μπουν στο παρελθόν, σα να βυθίζουνται σε “υγροποιημένο” aína. Ki όλα αυτά μένουν ακίνητα, εκεί, στους αιώνες των αιώνων τίποτε δεν μπορεί ν’ αλλάξει τη στάση тоис. Γεννοΰμε αγάλματα κάθε σηνμη’ που πέρασε (M1.75-6: 6 September 1926; cf. 6N.73).

53. Charalambidou, ‘Mia εξερευνηση’ (as n. 27); idem, The Mist around Lala’ (as n. 30); idem, ‘Seferis’ Six Nights on the Acropolis: A Modernist Tale?’ in Tziovas, Dimitris (ed.), Greek Modernism and Beyond (Lanham 1997) 163-76Google Scholar; idem, ‘H έβδομη νΰχτα στην Ακρόπολη: νΰχτα έμπνευσηί ή νΰχτα “аухоізс της επίδρασης”;’ in M. Pieris (ed.), Γιώργκ Σεφερης (as n. 8) 165-79.

54. The evidence is most fully assembled in Charalambidou, ‘Μια εξερεΰνηση’ (as note 27).

55. See Charalambidou, Ή έβδομη νΰχτα’ (as note 53).

56. Charalambidou, ‘The Mist around Lala’ (as n. 30) 4.

57. The volume is Συντρίματα (sic): Συντρίμματα as cited by Seferis.

58. Charalambidou, ‘The Mist around Lala’ (as n. 30) 13.

59. ... ym να πω τη συγκίνησή μου (6N.8; cf. 21 where Stratis is talking to Salome alone).

60. First meeting of Stratis and Salome the previous July: 6N.37; beginning of the affair: 6N.61 ff.

61. This is the conclusion explicitly reached by Nikolas: 6N.136.

62. Ξέρεις γιατί σ’ αγαπώ; тле είπε ακόμη. Γιατί με рог16г|аєс να πιστέψω στον άλλον άνθρωπο. Προχτκ, όταν σμίξαμε στον Καμένο Βράχο κοα ηταν τόσο δυνατό αυτό που μου έοωσζς, μια στινμή δεν ήμουν τίποτε, απολΰτως κανείς, κι έπειτα ξεχωριστός σαν αυτό то χαλίκι. Κοντά σου έμαθα αυτό то ρυθμό: να χάνεται κανείς Vі« ν« υπάρξει (6N.228).

63. For Seferis’ considered view of Proust, much later in his life, see M7.131.

64. Κλαζομενεΰς και σποΰδασε στα ένδοξα Παρίσια ... (6N.31). The last two words, playfully bombastic in context, are taken from Kalvos’ 1824 ode, О φιλόπατρις.

65. IT.25-7; 54. When Seferis (or his sister) names this village at all, it is usually in the short form ‘Skala’ (e.g. M2.63-5; M5.197-203). In Greek the toponym Vourla is normally neuter plural (and Seferis himelf has “καροτσόδρομο των Βουρλών”, M5.197); however his autobiographical account of his childhood gives the full name of the village in the form in which presumably he must have heard it at the time: Σκάλα τοβ Βουρλα (George Seferis, Χειρόγραφο Σεττ. ‘41 [ed. A. Xydis], Athens: Ikaros 1972, p. 7); cf. о Βουρλάς (D1.498), the only appearance of the name in a work published by Seferis during his lifetime.

66. On the death of Despo Tenekidou-Seferiadou in September 1926, see IT.251-2; cf. M1.77.

67. Oi βιογραφίες μάς μαθαίνουν προπάντων πως η ιστορία μιας ζωής είνα κάπ ασυλληπτο (6N.261). The same quotation, with the same attribution, also appears in M6:195, where Seferis adds that he had forgotten where he found it. Most likely Seferis was remembering not Emily Dickinson but Mark Twain: ‘Biographies are but the clothes and buttons of the man — the biography of the man himself cannot be written’ (Autobiography [New York 1924] I 2).

68. Contoyanni, Vassiliki, ‘Georges Séféris et son journal’, Thèse de 3ème cycle, Université de Paris-Sorbonne, Paris IV, Institut Néo-hellénique (1983) 566-7Google Scholar; cited in Kokolis, X., To έργο του Γιώργου Σεφέρη кш та εκδοπκά μοκ; η’θη, in ίάΕΐΏ,Σεφερικά μιας εικοσαεήας (Thessaloniki 1993) 293–306 Google Scholar, see pp. 301, 305-6, where the greater part of the ‘key’ from Contoyanni’s unpublished thesis is reproduced. The thesis itself may be consulted in the Gennadius Library.

69. Θαρρεύ; кда κάθε κουμπότρυπα είναι κλειδωμένη μ’ ένα χαμένο κλειδί. Έχω πάντα την εντΰπωση, όταν τονκ βλέπω τόσο κατσοΰφηδες, πως ψάχνουν та χαμένα κλειδιά тоис, κι είναι τόσα πολλά ... (6N.20).

70. Od. V 225-8 (G IA.5, nos. 6001; 6106).

71. Mia αληθινη γυναίκα, με μουσικη καλλιέρνεια, με ευαισθησία, ερωτευθηκε то Γιώργο. Παντρεμένη, λίγο μεγαλείτερη του, είχε καταλάβει то ερωτικό του δράμα. Τον πλησίασε με προσοχη’, χωρίς ζηλεια, με ανάπη, με θηλύτητα κοι θαυμασμό. Και ό,τι τοΰλεγε ηταν σοβαρό. Προπάντων δεν του ζητοΰσε πίστη (IT.262).

72. See Seferis and Maro, Αλληλογραφία (as n. 20) 9; 348.

73. G IB.28. The editor’s brief preface to Days 2 indicates that most of the diary, as Seferis prepared it for eventual publication, is made up of letters addressed to a real person, but does not reveal her name or the extent of the cuts that were made in the published text. This is the earliest material, on which any of Seferis’ published diaries was based, which survives in its original form in the archive.

74. V 617, 638 (1926) [probably acquired, at the latest, by 1928]. A number of French press cuttings about Rilke, dating between July. 1926 and January 1927. are preserved in the Gennadius archive (G IV.B11).

75. See, for example, Michaud, Stéphane, Lou Andreas-Salomé. L’Alliée de la vie (Paris 2000)Google Scholar.

76. For example: о Στράτης ένιωσε то φως της Σαλώμης υπερβολικά χαμηλό (6N.7).

77. Charalambidou, ‘The Mist around Lala’ (as n. 30) 13.

78. Charalambidou, ‘H έβδομη νύχτά (as n. 53) 171.

79. ‘Eva από αυτά [τα επίπεδα σημασιοδότησης] είναι η ομοηχία με τη μουσική νότα λα (Charalambidou, Mia εξερευνηση [as n. 27] 146, n. 156a.)

80. A selection of her articles, on Debussy, music in the work of Romain Rolland, Charpentier, Berlioz, Albert Roussel, and Arthur Honegger, many of them written for the magazine Politela, was published in 1939 by her friends to commemorate her premature death that year. See Fotopoulou, Loukia, Моиткес σελίδες (Athens 1939)Google Scholar and the brief note in Seferis and Maro, Αλληλογραφία (as n. 20) 348.

81. ‘Μουσικήν ποίει, κα\ έργάζου’ (Kostis Palamas, Άπαντα, vol. 3 [Athens n.d.] 285).

82. This almost provocatively non-realistic passage may be compared to section IV of the poem Erotikos Logos (P.31), finished in December 1930, that is, at the time when 6N ‘faded out’.

83. Already tacitly observed by Savvidis in his note to p. 205 of the text (6N.266). The same must be true of most of the allusions to Dante, since the evidence of Seferis’ annotated books in the Vikelaia Library indicates that he had read only the early books of the Inferno in the 1920s (V 602, 1920 [early 1927]). These annotations were probably made in August 1932 (see M2.48). The editions of Dante that Seferis annotated most heavily are dated 1929 and 1930 (V 1045-7 [c. 1933]). Seferis’ own assertion that he first read Dante at the age of 35 (‘nel mezzo del cammin ...’) (D2.249), while not strictly accurate, confirms this evidence that most of the Dantescan material in Six Nights must belong to the 1954 rewriting.