No CrossRef data available.
Published online by Cambridge University Press: 22 January 2016
This paper examines a distinctive example of literary criticism in verse: Palamas’ poem ‘Oi πατέρες’ from the collection Βωμοί (1915). The poem is shown to be, contrary to its recent critical reception, a concise literary history in verse and a highly authoritative poetic and ideological canon which distils pithily the literary views of the demoticist Palamas of the second decade of the twentieth century. The paper also examines the dialogue of the poem with Alexandras Soutsos’ similar poetic effort in Έπιστολή προς τον βασιλέα της Ελλάδος Όθωνα’ (1833), as well as the reception of ‘Oi πατέρες’ by one of Palamas’ most important poetic heirs, Yorgos Seferis.
I would like to thank Dr. David Ricks and Evripidis Garandoudis for their comments and valuable suggestions concerning a draft of this paper.
1. See principally Nasos Vayenas, ‘O TroinTrjc toe κριτικός. О Αλέξανδρος Σοΰτσος, о Παλαμάς και η ποίηση του Κάλβου’, Αέντρο 67-68 (April-May 1992), 50-74 [= Οι ωδές του Κάλβου. Επιλογή κριτικών κειμένων, ed. Vayenas (Iraklio 1992) 293-319], Ekdawi, Sarah, ‘H σκιά του Μαβίλη: μια άποψη για τη σχέση Μαβίλη-Σικελιανου’ Ακτή 11 (summer 1992), 413-20Google Scholar, Ricks, David, ‘Greek Romanticism comes of age’, The Shade of Homer. A Study in Modern Greek Poetry (Cambridge 1989), 65–74 CrossRefGoogle Scholar, Evripidis Garandoudis (who has been conducting a systematic examination of criticism in verse form), ‘H αναβίωση του Καρυωτακισμου. О К.Г. Καρυωτάκης και η ποιητικη γενιά TOD 1970’, Καρυωτάκης και καρυωτακισμόζ, (Athens 1998), 195-258, Ή μυθοποίηση της тгснрпкгјс παράδοσης. О Σολωμός και η ποιητική γενιά του 1970’, Aiovúawç Σολωμόθ “κανών” πνευμαηκοΰβίου; (Athens 1999), 171-227, ‘H διάρκεια (και η αφάνεια) της σολωμικης ποίηση’, Νέα Εστία 1712 (May 1999), 506-11, ‘О Manzoni, о Πολυλάς, о Μαρκοράς (και о Βαλαωρίτης). То κοινό νήμα Tnę επιμνημόσυνης ποίησης και η κατασκευη της λογοτεχνικής шторіас’, forthcoming in Ταντότητα και ετερότητα στη λογοτεχνία (Second National Congress of Comparative Grammatology, Athens, November 1998) and ‘Βαλαωρίτης ксп Σολωμός: η κρίσιμη στινμη της ποιητικής διαδοχτ η’ то άγχος той επιγόνου’, Ποίηση 15 (spring-summer 2000), 98-125, and Athina Vogiatzoglou, ‘Mia ποιητικη συνθηκολόγηση: H «Ωδη στο Βαλαωρίτη» του Σικελιανοΰ και η κριτικη (υπερ)αντίδραση του Παλαμά’, Νεα Εστία 1736 (July-August 2001), 56-88.
2. I refer to Palamas’ Άτταντα by volume and page number.
3. See, for example, Eliot’s, comment that ‘the nearest we get to pure literary criticism is the criticism of artists writing about their own art’, To Criticise the Critic and Other Writings (London 1985), 26 Google Scholar.
4. G.Th. Zoras has characterised the Έτπστολη’ as “Εμμετρος Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας’, О ελληνικός ρομαντισμός και οι Φαναριώται. Κατά τας παραδόσεις του καθηνητοΰ Γ.Θ. Ζώρα, ed. Maria Pasti-Venetsanou (Athens 31965), 154; Panayotis Moullas has used the alternative term ‘έμμετρος γραμματολογία’, Ρήξεκ και συνέχειες. Μελέτες για τον 19ο αιώνα (Athens 1993), 47, 244.
5. Apostolidou, Venetia, O Κωστής Παλαμάς іаторікос της νεοελληνικής λογοτεχνίαζ (Athens 1992), 158 Google Scholar. According to Apostolidou, the literary history proposed in ‘Oi πατέρες’ is ‘ελάχιστα κατατοπιστική’; yet she seems to have the same opinion about all criticism Palamas has expressed in verse, given that his numerous poems on poets are left out of her otherwise persuasive study of Palamas as historian of modern Greek literature. Therefore, the examination of Palamas as literary historian through his poetic oeuvre remains one of the desiderata of modern Greek literary criticism.
6. As Kostas Varnalis passionately stated: ‘Ψυχάρης кш Πολίτης αποτελοΰνε τη φωτεινή δυάδα των “διδασκάλων του γίνους” […] о Ψυχάρηc έδωσε στους Έλληνες την “εθνικη” τους νλώσσα’ о Πολίτης τους έδωσε την ψυχή τους την “εθνικη’”, Ζωντανοί άνθρωποι (Athens 1958), 99.
7. Initially the poem appeared in the Ποιήσεκ νέαι των αδελφών Αλεξάνδρου και Παναγιώτου Σούτσων (Nafplio 1833).
8. See Tziovas, Dimitris, The Nationism of the Demoticists and its Impact on their Literary Theory (1888-1930) (Amsterdam 1986), 29–57 Google Scholar.
9. For Alexandras Soutsos see Zoras, О ελληνικός ρομανησμόζ, as above, 143, Moullas, Ρήξεκ και συνέχειες, as above, 233-62, Dimaras, K.Th., Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας (Athens 7 1985), 282 Google Scholar; for Palamas see Chatziyiakoumis, Manolis, ‘0 Παλαμάς κριτικός του Σολωμού’, introduction to Kostis Palamas, Λιονύσιος Σολωμός, ed. Chatziyiakoumis, (Athens 1981), 5–32 Google Scholar: 13-14.
10. See Moullas, Ρήξεκ και συνεχειες, 235.
11. As Moullas remarks, Phanariot poetry is ‘ποίηση που γίνεται με ιδέες, όχι με λέξεκ;’, 46.
12. Agras, Tellos, Κρηικά, vol. 1 (Athens 1980), 153-54Google Scholar.
13. Nasos Vayenas, ‘O Σολωμός ανάμεσα στους Αθηναίους και στους Επτανησίους’, To Βήμα, 29 November 1998.
14. Néroulos, Iakovaky Rizo, Cours de Littérature Grecque Moderne (Geneva 1827)Google Scholar; see also Venetia Apostolidou, О Κωστής Παλαμάς, 39-44.
15. Vayenas, #‘0 ποιητη’ς ως κριτικός’, 294.
16. Voutieridis, Ilias, О Σολωμάς кт οι Έλληνες, A’. Όταν εζουσε о Σολωμός (Athens 1937), 186 Google Scholar.
17. Vayenas, ‘О ποιητής ως крітікос’, 294, 315.
18. Vayenas, ‘О ποιηττκ ως κριπκός’, 316.
19. Especially by Tziovas, The Nationism, 150-292.
20. See Georganta, Athina, Αιών Βυρωνομανής. О κόσμος τον Byron кт η νέα ελληνική ποίηση (Athens 1992), 17–51 Google Scholar.
21. See Tziovas, who also discusses the ideological significance of the literary metaphor of the mirror, The Nationism, 37, 230, 248.
22. See Georganda, Ilias Anagnostakis-Athina, ‘Τα “δημοπκά” ρομαντικά ποιηματα του Αλέξανδρου Ρίζου Ρανκαβή, Α”, Μολυβδοκονδυλοπελζκητής 1 (1989), 58 Google Scholar.
23. ‘To κρούσος тле AvTpiavoÚTroXnç’.
24. Palamas greatly admired Politis’ anthology, which he had described as ‘μαζί κι αχώριστα λαογραφικη περισυλλογη’ και δημιουργικό κατόρθωμα’ (13, 298).
25. Politis, Vilaras, Valaoritis.
26. Kornaros, Polylas, Pallis, Kalvos, Solomos, Psycharis.
27. See Beaton, Roderick, ‘O Σολωμός PopavTiKÓc: Οι δ\ακΐ.ιμζν\κές σχέσζις του “Κρητικού” και του “Πόρφυρα” ‘, Ελληνικά 40 (1989), 132-47Google Scholar.
28. See Politis’ rector’s speech ‘Περί του εθνικου έποικ των νεωτέρων Ελλήνων’ (1907) in Λαογραφικά Σύμμεικτα, A’ (Athens 1920), 237-60, and Apostolidou, O Κωστής Παλαμάζ, 121-28.
29. In 1907 Palamas remarked about Kornaros: ‘αν δεν είναι о ονειρευτός ακριτικός ‘Орлрос, είναι, βέβαια, о μεγάλος πpóδpoμoc του Όμηρου τούτου’, 6, 511.
30. Palamas was the first scholar to exclude Christopoulos from his literary scheme. Even Roïidis, who formulated a similar canon in 1877 (‘Περί συνχρόνου ελληνικής ποιησεαχ’) included both Christopoulos and Vilaras in his scheme, showing more reservations about the poetry of the latter; see Apostolidou, О Κωστής Παλαμάς, 66-68.
31. Apart from Alexandras Soutsos, his brother Panayotis and A.R. Ragnavis also hymned Christopoulos in their poetry. For Christopoulos’ relations with the Phanariots, as well as for the influence he exercised on both the Phanariots and the poets of the Athenian poetic school, see Zoras, O ελληνικός ρομαντισμός, 67-71.
32. As Apostolidou remarks, ‘то σημείο αυτό αποτελεί μια σημαντική Οιαφορά της παλαμικης “ιστορίας” από τις φαναριώτικες ιστορίες της λονοτεχνί»; που εμφανίστηκαν τον 19ο αιώνα, και о ΐΐαλαμάς δε χάνει ευκαιρία να то τονίσει’, О Κωστής Παλαμάς, 166.
33. Palamas used likewise the metaphor of ‘Ποΰλια’ once more, this time referring specifically to the honoured seven poets of the Heptanesian ‘Pléiade’: Solomos, Polylas, Typaldos, Markoras, Valaoritis, Tertsetis, Laskaratos; see 6, 6.
34. Apostolidou does not take ‘Πατέρες’ into account when she characterises Kalvos, in contrast to the ‘πατέρας’ Solomos, as ‘ξένος’ to Palamas (O Κωστήζ Παλαμάς, 177).
35. As Palamas significantly admits in 1903, ‘ξεκίνησα από τον οναρχικό αυτό εκλεχτισμό για να φτάσω — δεν ξέρω αν έφτασα, στον ενθουσιασμό’ — meaning, of course, his enthusiasm about the teaching of Psycharis (6, 166).
36. See Vayenas, ‘0 ποιητης ик крткос’, 306-10.
37. See Chatziyiakoumis, ‘О Παλαμάς κριτικός του Σολωμοΰ’, 13 and Apostolidou, Neta, ‘O Παλαμάς και то Ταξίδι TOU Ψυχάρη. Mia τρικυμιώδης σΰμπλευση ’, Μνη’μη Σταμάτη Καρατζά (Thessaloniki 1990), 185-96Google Scholar: 189-90.
38. As Vayenas rightly remarks, in 1903 (and even more in 1915, one might add) Ό Παλαμάς [δεν 8α μποροΰσε] να δώσει μια διάλεξη [για τον Κάλβο] ίδια μ’ εκείνη που είχε δώσει то 1889’, ‘О ποιητης ως κριτικός’, 318.
39. ApostoHdou, O Κωστής Παλαμάς, 176.
40. Garandoudis, , ‘H μετρική θεωρία TOU Παλαμά. Προλεγόμενα’, Νεοελληνικά μετρικά, ed. Vayenas, Nasos (Rethymno 1991), 157-97Google Scholar: 163. It should be added here that, according to Vayenas, there is also a significant influence of Kalvos in the ‘εσωτερική ελευθερία και ποικιλόρυθμη κίνηση’ of the thirteen-syllable verse of ‘Φοινικια’, ‘To μυστηριο της “Φοινικιάς”‘, H ειρωνική γλώσσα. Κριτικές μελέτες για τη νεοελληνική γραμματεία (Athens 1994), 149-56: 155.
41. Vayenas, ‘0 ποιητής coc κριτικός’, 298.
42. Poem 20 of Ίαμβοι και ανάπαιστοι, 1, 357.
43. In 1893 Palamas significantly remarked that Polylas, Kalvos and Solomos are the most metrically skilful modern Greek poets: ‘υποδείγματα οργανικής ευρυθμίοκ στίχων, (ορχί μηχανικής απταίστου τυμπανοκρουσίας δι’ αυτών), ημπορούμεν να ευρωμεν, κατά την γνώμην μου, εκ τας στροφάς του Κάλβου, εις τους ενδεκοσυλλάβους και τους δεκαπεντασυλλάβους του Σολωμου, εις τους δεκαπεντασυλλάβους και TOĽC δεκατρισυλλάβους του Πολυλά’ (15, 247).
44. It should be noted here that the coexistence of Pallis, Polylas and Kalvos in the same section could be explained by the fact that all of them (each one according to his own linguistic credo) translated all or part of the Iliad.
45. Apostolidou, О Κωστής ПаХаџас, 179.
46. See 2, 17-27, where two older essays on Rigas and Solomos where retrospectively put together under the significant title ‘Oi πατέρκ’. See also Apostolidou, , О Κωστής Παλαμώ, 45, 159-64Google Scholar.
47. See 2, 18 and 13, 297, as well as the passage of an unpublished manuscript of Palamas, quoted by Apostolidou, О Κωστής Παλαμάς, 171, where the Muse of the two poets is characterised (in an approving vein, this time) as ‘δειλη και παιγνιώδης’ (1899).
48. See 13, 305-08 and Apostolidou, О Κωστής Παλαμάς, 165-69.
49. For the general tendency of the demoticists to regard the demotic literary texts as sacrosanct see Tziovas, The Nationism, 210, 219.
50. Although this remark, made in 1933 (see Chalas, A.Ph., H αλληλογραφία μου με τον ποιητή μας Κωστή Παλαμά (Athens 1934), 111)Google Scholar, could be interpreted as a reaction of defensive conceit, provoked by Apostolakis’ book on Solomos with its strong anti-Palamas agenda (H ποίηση στη ζωή μας, 1923; see Chourmouzios, Aimilios, О Παλαμάζ και η εποχή τον, vol. A’ (Athens 1944), 120)Google Scholar, it remains a fact that Palamas highly valued his own criticism in verse as expressed in ‘Патєрєс’; it is significant that he appears to be equally self-commendatory in 1935, in reference to the section he dedicated to Vilaras (13, 310-12).
51. See the analysis of this section made by Palamas himself in one of his letters to his admirer Chalas, Я αλληλογραφία μον, 111-12.
52. N.V. Tomadakis, Νεοελληνικά, 132. A similar effort of sanctification can be detected in an early essay of Palamas on Solomos (‘О тгоіптгіс Σολωμός. О βίος και то épyov’, 1898): ‘είτε συντρίμματα είτε απλά σχεδιάσματα [...] επιβάλλονται με την σεπτότητα των ερειπίων και με то μυστηριον των συμβόλων (2, 489).
53. See also Apostolidou, О Κωστής Παλαμάς, 194.
54. Agras, Κριτικά A’, 124.
55. According to Chatziyiakoumis (who has divided the adventurous critical relationship of Palamas with Solomos into four periods) the most fertile period of Palamas’ Solomic studies starts in 1898 and ends in 1903, while the fourth and last period, where ‘Oi πατέρες’ belongs (1904-1933), is characterised by ‘αποσπασματικη’ коп επιφανειακή επικοινωνία’; see ‘О Παλαμάς крітікос του Σολωμοΰ’, 22-32.
56. Chatziyiakoumis, 30-31.
57. However, it should be noted that a few years after ‘Oi πατέρες’ Palamas criticised the third creative phase of Solomos, the fragments of which he had once estimated highly. The main reason for this change of estimation may have been Apostolakis’ book on Solomos (13, 37-38; 15, 415-33); see also Chatziyiakoumis, 31-32.
58. Αριστοτέλης Βαλαωρίτης (1824-1924) (Athens 1924) [= 8, 163-275].
59. See Apostolidou, О Κωστής Παλαμάς, 210-11.
60. Chalas, H αλληλογραφία μου, 112.
61. Chourmouzios, , О Παλαμάς кт η εποχή του, A’, 121 Google Scholar.
62. It should be noted here that Psycharis’ poetic quality is widely acknowledged among poets and scholars alike; see, for example, Varnalis, Άνθρωττοι, as above, 86, and Alkis Angelou’s introduction to To ταξίδι μου, where he emphasises Psycharis’ ‘πραγματικά λογοτεχνική και ποιητική ταυτόχρονα ιδιοσυγκρασία’ and his consistent effort to charge his prose with rhythm and musicality (see Psycharis’, To ταξίδι μου (Athens 1987), 31 Google Scholar. What is more, Psycharis regarded himself as a poet: ‘#Δεν πιστέβω η γλωσσολογία va είναι η καθαφτό μου τέχνη. Ένινα γλωσσολόγος. Γενηθηκα ποιητικ. К’ εψολα την Ελλάδα’, Κωστήζ Παλαμάς. Φιλολογική κριηκή μελέτη (Alexandria 1927).
63. See 4, 433 and especially 8, 12, where Palamas declares emphatically that the ‘μεγαλόπνοη ποίηση’ of his generation came from Psycharis’ Ταξίδι, which opened the gates ‘του μεγαλότεχνου ποιητικού παλατιού που ολοένα χτίζεται’ (1908).
64. The Dantean ‘neutrals’ in ‘Πατέρες’, which allude to Canto III of the Inferno, symbolise those who followed the ‘μέση обо’ in the language problem.
65. For a description of the circumstances during the period of combative demoticism, as well as for the adventurous relationship between Palamas and Psycharis, see Apostolidou, ‘O Παλαμάς και то Ταξίδι του Ψυχάρη’.
66. See, for example, 6, 36, 85, 88, 163-64; 7, 225; 8, 464; 16, 220-21.
67. Psycharis, To ταξίδι μον, 37.
68. Three years before the publication of ‘Oi πατέρες’ Palamas expressed his certainty that his poetry would occupy a prominent place in the future literary history of modern Greece: ‘то έργο μου [...] θα λογαριασθεί στην ιστορία της γραμματολογίοκ μας κάποτε, γλήγορ’ αργά, στην καλοσΰνειδη πάντα ιστορία• δεν είναι προορισμένο, έτσι άδικα νο πάει. Φαίνεται η ενέργειά του και t) παρουσία του, όχι στα στόματα των νεοελλη’νων φαίνεται στα μάτια της νεοελληνικής Μούσας’ (1912), 10, 438.
69. In 1908 Palamas remarked that the poetry of his age lacked decisive creative power and offered less than it had promised (8, 16-17).
70. Chatziyiakoumis, ‘0 Παλαμάς крткос του Σολωμου’, 13.
71. Kokolis, X.A., ‘Oi προβληματισμοί της крткгјс кш о Παλαμάς, 1880-1910 (συναγωγη τεκμηρίων)’, H κριτική στη νεότερη Ελλάδα (Athens 1981), 79–144 Google Scholar: 106; see also Gounelas, Ch. D., H σοσιαλισηκή σννείδηση στην ελληνική λογοτεχνία, 1897-1912 (Athens 1984), 79 Google Scholar, 97, 209-18, 224. Significant, in this aspect, is Palamas’ harsh reaction against Sikelianos’ poetic compositions H συνείδηση της γης μου and H συνείδηση της φυλής μου, which were both published during the same year as Βωμοί. Palamas criticised Sikelianos for his aristocratic tendency and obscurity (newspaper Εμπρός, 1 January 1916), while he urged him ‘να μην καταφρονά την ayopá’ (7, 391); with their mysticism, aristocratic ideology and Dragoumian tendency, as well as with their free verse and deeply self-centred poetics, the two compositions of Sikelianos were a diametrically opposite poetic reaction to the historical events of 1915 from Palamas’ Βωμοί.
72. Seferis, , Αοκιμες, vol. A’ (Athens 4984), 214-27Google Scholar. It should be noted that Katsimbalis and Karantonis include the same passage of Όι πατέρες’ in their anthology of Palamas’ poetry.
73. Kapsalis, Dionysis, Ta μέτρα και та σταθμά. Δοκίμια για τη λνρική ποίηση (Athens 1998), 69 Google Scholar.
74. Seferis, , άοκιμές, A’, 222 Google Scholar.
75. K. Chatzopoulos, ‘Mia απόκριση’, Νουμάς (28 March 1910), 7b.
76. Politis, Linos, Μετρικά. Παλαμάς. Σεφέρηζ. То σονέτο, (Athens, n.d.), 74 Google Scholar.
77. Politis has characterised Βωμοί as a collection ‘μείζονος τόνου’, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας (Athens 4980), 197.
78. Kapsalis, Ta μέτρα και τα σταθμά, 72.
79. Kapsalis, as above.
80. Kapsalis, as above, 71.
81. Dimaras, K.Th., Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας (Athens 7 1985), 404 Google Scholar.
82. See Apostolidou, О Кшатцс Παλαμάς, 144-45.
83. Apostolidou, О Κωστής Παλαμάς, 201.
84. As Garandoudis remarks (‘0 Σολωμός кш oi Επτανήσιοι ποιητές του 19ου αιώνα. Συγκλίσεις και αττοκλίσεις’, Νεα Εστία 73 (September 1999), 245-58), Valaoritis and Laskaratos kept their distance from Solomos, and poets like Gerasimos Mavrogiannis and Georgios Kandianos Romas employed the Athenian ‘katharevousa’; finally, Garandoudis reminds us that both Moullas and Vayenas have underlined that the reference to a ‘Heptanesian tradition’ centred around the poetry of Solomos is inaccurate, given that the work of Solomos’ third creative phase was never fruitfully assimilated by his disciples. In fact, one could argue that poems like О Αάμπρος or О Κρητικός are as distant from the rest of the Heptanesians as are the odes of Kalvos.
85. See, for example, 8, 175 (Ό Βαλαωρίτης [...] είναι παιδί του πατέρα TOD, όσο άμοιαστο κι ανίσοχ φαίνεται’) or, more characteristically, 2, 500, where Palamas, in his effort to impose by force a kinship between the two poets, employs a maternal metaphor of poetics: ‘Μολαταΰτα και о Βαλαωρίτης από του Σολωμού то γάλα εβύζαξεν’.
86. See Apostolidou, О Κωστής Παλαμάς, 201-05.
87. Garandoudis, ‘O Σολωμ κ κοα οι επτανήσιοι jroirļrec του 19ου οαώνα’, 249.
88. Έυχώμεθα [ενν: о ίδιος кш о αδερφός του Παναγιώτης] εις ποιητάς δοκιμωτέρους άλλοικ/τον δρόμον που ανοίξαμεν να τρέξωσιν αισίως’.
89. Dimaras, Ιστορία, 404.
90. Politis, L., ‘Морфќ του νεοελληνικοΰ λυρισμού’, Θέματα της λογοτεχνίας μΚ (Athens, n.d.), 75 Google Scholar.
91. For a detailed description of the ‘dekapentasyllavos’ of Βωμοί see Politis, Μετρικά, 68-75.
92. Politis, ‘Μορφές του νεοελληνικοΰ λυρισμοΰ’, 78.
93. For a general comparison of the ‘dekapentasyllavos’ of Sikelianos with that of Palamas, see Garandoudis, , Όι δεκαπεντασυ’λλαβοι στο Μήτηρ Θεού του Σικελιανου’, Σημείο 3 (1995), 161-69Google Scholar:162.
94. As Garandoudis remarks, the poem underlines the ‘απότομη άνοδο тле αξίας του Καρυωτάκη στο μεταπολεμικό χρηματιστηριο της ποίησης’, see ‘H μυθοποίηση της ποιητικής παράδοσης’, 183-84.
95. Two other characteristic examples are Poulios, Lefteris’ Άμέρικαν μπαρ στην Αθηνα’, Ποι’ηση 2 (Athens 1973)Google Scholar and Gorpas, Thomas, ‘Περί ποιητικης παραδόσεως’, Ποίηση ‘76, ed. Niarchos, Th., Phostieris, A. (Athens 1976)Google Scholar.
96. Tertsetis wears a ‘σκονισμένη ρεντινκότα’, Karyotakis is a ‘κοντός στραβοκάνης’, Seferis a ‘παχύς δl7rλωμάτrıç με τριχωτό χέρι’ etc.