^{page 109 note a} “Tune Gulielmus Dux Normanniæ Mathildem, filiam Balduini, Comitis Flandriæ, duxit in uxorem, in hunc modum: cum ipsa a patre suo de sponso recipiendo sæpius rogaretur, eique Gulielmus Normanniæ a patre suo, qui eum longo tempore nutrierat, præ aliis laudaretur, respondit, nunquam nothum recipere se maritum. Quo audito Gulielmus Dux clam apud Brugis, ubi puella morabatur, cum paucis accelerat, eamque regredientem ab ecclesia pugnis, calcibus, calcaribus verberat et castigat, sicque ascenso equo cum suis in patriam remeat. Quo facto puella dolens ad lectum decubat, ad quam pater veniens, illam de sponso recipiendo interrogat et requirit, quæ respondens dicit, se nunquam habere maritum nisi Gulielmum Ducem Normanniæ, quod et factum est.” Chr. Turon.

^{page 110 note a} “Ego Richardus Normannorum Dux … accipio te Dominam Adelam in conjugem legalis desponsationis. annulo, mihi in carnis unitate jungendam, non voluptatis exercendæ causa, sed generandæ, in obsequium Christi prout ipse disposuerit, prolis gratiâ, quod ut obtineam votis omnibus exopto, divinitate propitiâ.

“Concedo ergo jure dotali de rebus proprietatis meæ civitatem quæ appellatur Constantia, cum comitatu, &c.

“Hæc omnia tibi habenda sub nomine et lege dotis subnixa adstipulatione de meis rebus transfundo, ut juxta nobilitatis tuæ lineam dotata indissolubili mihi jungaris amore conjugii et gaudeas nostræ consors donationis iis rebus suo jure tibi bene concessis, cujus cessionis dotalitio, ut sibi convenientem firmitatis teneat vigorem, manu propria subscripsi, addita auctoritate mei nominis. Ego Richardus hoc dotalitium fieri jussi et confirmo, datum mense Januario, Anno Incarnationis Domini Milesimo vigesimo sexto, Indictione ix.”

^{page 110 note b} “Post Pentecostam Papa Coloniam venit cum ipso Imperatore, qui expeditionem contra Godefridum Lotharensium Ducem et Balduinum Flandriæ Ducem a Papa excommunicatos parabat.” Miræi Annales Belgici. Mansi, t. xix. 842.

^{page 111 note a} “Dum a quibusdam religiosis sæpius redargueretur eò quod cognatam suam sibi in matrimonio eopulasset, missis legatis Romanum Papam super hâc re consuluit.”

^{page 111 note b} “Marchio hie (Balduinus) fascibus ac titulis longè amplior quam strictim sit explicabile, natam suam nobis acceptissimam Dominam in Pontivo ipse præsentavit, soceris generoque digné adductam. Enutrierat autem prudens et sancta mater in filia quod muneribus paternis multuplò præponderaret. Hujus sponsæ civitas Rothomagi vocabat jucundans.” p. 80.

^{page 112 note a} “Quia melior non habebatur, tripes equus quarto pede inutili illi tribuitur et unus famulus. Protinus quà ille discedebat Duci obvius venienti appropinquans, equo per singulos passus caput ad terrain submittente, Dominum salutat. Innocentiæ quidem conscius, si locus dicendi daretur, non diffidebat causse. Dux primo vultum avertit, sed divina agente dementia, mox miserando respexit, et nutu benevolentiæ aditum loquendi concedit. Tune Lanfrancus decenti joco ait, ‘Tuo jussu provinciâ tuâ discedo pedes, hoc inutili occupatus quadrupede: vel ut jussioni tuæ parere queam da mihi equum meliorem.’ Cui Dux subridendo,’ Quis,’ inquit, ‘ab offenso judice infecto illati criminis negotio munera exposcit? “Ex pervetusto Codice MS. Chron. Bec. cap. iii. in Vita Lanfranci.

^{page 112 note b} “Cum ergo ex eo matrimonio affinitatem contraxisset, seu potius contra affinitatem egisset, Dux Gulielmus a nonnullis est accusatus, quod Ecclesiam sic impune fregisset, nee tale sponsalitium faustè sibi cessuram ni a sede Apostolicâ opportunè provideretur, annuit tandem pius Princeps et facti pœnitens ad summum Pontificem misit.” Neustria Pia, p. 625.

^{page 112 note c} “1068. Quia inter Regem Angliæ Gulielmum et ejus uxorem Matbildem fuerat consanguinitas, pro hujus facti expiatione ipse ædificavit,” &c. Rec. des Hist. Franc, t. xi. p. 361.

^{page 115 note a} “Mahoud etoit fille de la veuve du Due Richard III. oncle de. Guillaume le Batard. L'empechement qui etoit entre eux etoit celui d'affinité, attendu que ils ne demanderent dispense de leur parenté qu'apres la consommation, et le pape en leur accordant leur imposa pour penitence,” &c. Père Anselme, t. i. p. 471.

^{page 116 note a} “Matilda fœmina nostro tempore singulare prudentiæ speculum, pudoris culmen.” W. Malms.

^{page 116 note b} A similar masculine name is found, Guntfridus, Dean of St. Omer in 1016, Gunfridus, Abbot of Clermare. Gall. Christ, t. iii. p. 480–525. And in Domesday we find Gunfridus de Cioches and Willelmus Peverel holding lands at Hardingestorp in Northamptonshire, “dono Regis ut dicunt.” W. Peverel has been supposed by some to have been a natural son of the Conqueror.

^{page 118 note a} “Duarum aliarum nomina exciderant.” W. Malms.

^{page 118 note b} “Goisfredus filie Regis camerarius tenet de Rege Heche. Alsi tenuit tempore Regis Edwardi: tune se defendebat pro una hida, modo pro iii. virgatis. Terra est Hi. Carueatæ. In dominio sunt iise. et ii. Villani cum i. carucata. Ibi ecclesia et xi. servi. Tempore Regis Edwardi valuebat c. solidos, et post et modo iiii. libras. Hanc hidam calumniavit Odo de Wincestrie, dicens se illam habuisse in vadimonio pro x. libris de Alsi concessione Regis Willelmi, et ideo injustè eam perdidit. Goisfredus vero tenet eam de Rege pro servitio quod fecit Mathildi ejus filie.” Domesday, tom. i. fol. 49.

^{page 119 note a} “Idem Robertas tenet de Comite Garinges. Gondrede tenuit de Rege Edwardo: tune se defendebat,” &c. Domesday, tom, i. fol. 25.

^{page 119 note b} “Non desunt qui ganniant eum cœlibatui antiquo renunciasse, cum regia potestas accrevisset, volutatum cum cujusdam presbyteri filia quam per satellitem succiso poplite Matildis sustulerit.” W. Malms, p. 110.

^{page 120 note a} “Ducis ei filia petita atque pacta est, quae priusquam pervenisset ad nubiles annos, morbo ipse interiit. Germanam Heriberti ex partibus Teutonum suæ magnificentiæ maximis expensis adductam, nato suo conjugare decrevit … nondum matura conjugio, sed ipsam non longe ante diem quo mortali sponso jungeretur,. hominibus abstulit Virginia filius. Sepelivit eam Fiscannense cœnobium.” W. Pictav. p. 85. A similar account is given by Orderic under the year 1064, Robert being named as the intended husband.

^{page 121 note a} There was a later Gerbodo, who was Abbot of Samer in 1192–1210. D'Achery, Gall. Chr. t. x. 1593.

^{page 121 note b} “In Scernenga tenuit Fredregis liber homo tempore Regis Edwardii. carucatam terræ et dimidiam; tune valebat xx. solidos, modo xxx. de feudo Fedrici.” Domesday, torn. i. fol. 165. Terra Willelmi de Braose, f. 28. “Ipse Willelmus tenet Eringeton, Fredri tenuit de Rege Edwardo et potuit ire quo voluit.” Hundret de Grene Hoga. “Est Gamera tenet Elvolt, unus liber homo, tempore Regis Edwardi, et fuit liberata Frederio pro terra ad perficiendum manerium.” Tom. ii. fol. 170.

^{page 122 note a} “Guarinum seu Warinum Comitem Matisconensem et Cabilonensem.” “Vir illustris Warinus Comes pro communi utilitate et compendio.” “Gulielmus dono Dei Comes et Dux.” Gall. Christ, t. iv. The county of Chalons was merged in the Duchy of Burgundy in 1237.

^{page 122 note b} “Gall. Christ, t. iv. p. 1044. Biblioth. Cluniac. i.

^{page 122 note c} “Et tune divertimus ad Cluniacam monasterium, magnam et sanctam Abbatiam in honore Sancti Petri, et ibi adoravimus et requisivimus Sanctum Petrum. Et quia invenimus sanctitatem et religionem et caritatem tam magnam ibi, et honorem erga nos a bono Priore et a toto sancto conventu qui receperunt nos in societatem et fraternitatem suam, incepimus habere amorem et devotionem erga ilium ordinem et illam domum super omnes alias domos quas videramus.” Monast. v. p. 12. In the MS. Tib. A. x. is the entry “1077, Lanzo Prior Sancti Pancratii venit in Angliam.”

^{page 123 note a} “Donavimus in principio omnia quæ eis promisimus, et confirmavimus per scriptum nostrum quod misimus Abbati Cluniacensi et conventui.” “Monstraverunt mihi Dominus Lanzo Prior et Monachi mei quod apud Cluniacum esset confirmatio mea quam feceram de rebus quas illis dederam in principio, et quod ipsi inde nullum munimentum haberent.” Monast. v. p. 12.

^{page 124 note a} “Notum sit omnibus fidelibus quod ego Willelmus de Warenna et Gondreda uxor mea, pro redemptione animarum nostrarum, consilio et assensu Domini nostri Regis Angliæ Guillelmi, donavimus Deo et Sanctis Apostolis ejus Petro et Paulo ad locum Cluniacum, ubi præest Dominus Hugo Abbas, in eadem Anglorum terrâ, ecclesiam Sancti Pancratii cum his quæ ad eam pertinent, et terram duarum carrucarum in proprio.…. (dominio ?) cum villanis ad eam pertinentibus, et unius in terra quæ nuncupatur Falemelam, ubi sunt tres carrucæ propriae, cum his quae ad eam pertinent, sicut tenebat eam supradicta uxor mea.

“In nomine Domini nostri Jesu Christi, Ego Guillelmus Dei gratia Rex Anglorum, inspiratione divina compunctus, pro incolumitate regni mei, et salute animæ meæ, rogantibus etiam et obnixe postulantibus Willelmo de Warenna et uxore ejus Gondreda, hanc inscriptam donationem, quam faciunt Sanctis Apostolis Dei Petro et Paulo ad locum Cluniacum, sigillo nostro signatam confirmo, et regali auctoritate corroboro, ut in perpetuum firma et inconcussa permaneat; hanc donationem ita concedo, ut habeam eandem donationem in ea quam habeo in ceteris eleemosynis, quas mei Proceres meo nutu … (construxerunt) et hoc in ista eleemosyna habeam quod habeo in aliis. Signum Willelmi Regis, &c. as above. Biblioth. Cluniac. p. 532.

^{page 124 note b} The initial A. of the Queen's name must be a mistake either of the copyist from the MS. or of the printer for M.

^{page 124 note c} Cancii was the contraction for Cancellarii, and the latter word was probably added by some transcriber to explain it.

^{page 125 note a} “Statuimus præbendam quotidianam in refectorio ad majorem mensam, quasi si nobiscum epulaturus sederet, quæ uni pauperum Christi semper tribuatur pro salute animæ ejus tam in vita quam in morte.” Bibl. Cluniac.

^{page 125 note b} Vide tom. i. fol. 77.