Hostname: page-component-cd9895bd7-p9bg8 Total loading time: 0 Render date: 2025-01-05T13:58:23.854Z Has data issue: false hasContentIssue false
  • English
  • Français

MEGALO NISI GALANIS (6300–1800 bc): CONSTRUCTING A CULTURAL SEQUENCE FOR THE NEOLITHIC OF WEST MACEDONIA, GREECE

Published online by Cambridge University Press:  31 October 2019

Michael Fotiadis ,
Areti Hondroyanni-Metoki ,
Alexandra Kalogirou ,
Yannis Maniatis ,
Anna Stroulia  and
Christina Ziota
Michael Fotiadis*
Affiliation:
University of Ioannina
Areti Hondroyanni-Metoki
Affiliation:
Ministry of Culture and Sports, Ephorate of Antiquities of Kozani
Alexandra Kalogirou
Affiliation:
Ministry of Culture and Sports, Executive Unit, Athens
Yannis Maniatis
Affiliation:
National Centre for Scientific Research Demokritos, Athens
Anna Stroulia
Affiliation:
University of Southern Indiana, Evansville
Christina Ziota
Affiliation:
Ministry of Culture and Sports, Ephorate of Antiquities of Florina
*
[email protected]
Get access Rights & Permissions [Opens in a new window]

Abstract

Scores of Neolithic sites have been excavated in west Macedonia since the 1990s, yet the majority are relatively short-lived installations, lacking high-resolution stratigraphies and sequences of radiocarbon dates. Megalo Nisi Galanis, a large mound in the Kitrini Limni basin, near modern Kozani, is a rare exception to that pattern. Systematically surveyed and excavated in 1987–9 and 1993, this site covers a large part of the Neolithic period in a stratified, radiocarbon-dated sequence capped in places by thin deposits of the Early Bronze Age. We present here the critical details of that sequence and relate them to evidence from other, recently excavated sites in west Macedonia. Megalo Nisi Galanis was first settled in the Early Neolithic (late seventh millennium bc), was intensively occupied until the early phases of the Final Neolithic (around 4500 bc), and continued to be inhabited, albeit sparely or intermittently, until the transition from the Early to the Middle Bronze Age, about 1800 bc. By the end of occupation, the mound covered more than eight hectares and rose up to five metres above the surrounding landscape. We attend closely to features of that landscape that are likely to have played an important role in the history of occupation of the site and Kitrini Limni in the course of the Holocene.

Μεγάλο Νησί Γαλάνης (6300–1800 π. Χ.): συγκροτώντας μια πολιτισμική ακολουθία για τη Νεολιθική εποχή στη δυτική Μακεδονία, Ελλάδα

Πολλές Νεολιθικές θέσεις έχουν ανασκαφεί στη δυτική Μακεδονία από τη δεκαετία του 1990 και εξής, αλλά στην πλειοψηφία τους είναι σχετικά βραχύβιες εγκαταστάσεις οι οποίες στερούνται στρωματογραφικά δεδομένα υψηλής ανάλυσης καθώς και μακρές ακολουθίες ραδιοχρονολογήσεων. Το Μεγάλο Νησί Γαλάνης, μια εκτεταμένη τούμπα στη λεκάνη της Κίτρινης Λίμνης κοντά στην Κοζάνη, αποτελεί μια σπάνια εξαίρεση. Συστηματικά ερευνημένη με επιφανειακή έρευνα και ανασκαφή στο διάστημα 1987–1989 και το 1993, η θέση διαθέτει μια ακολουθία ραδιοχρονολογημένων αποθέσεων από μεγάλο τμήμα της Νεολιθικής περιόδου. Επιπλέον, οι Νεολιθικές αποθέσεις καλύπτονται κατά τόπους από λεπτές αποθέσεις της Πρώιμης Εποχής Χαλκού. Παρουσιάζουμε εδώ σημαντικές λεπτομέρειες αυτής της ακολουθίας και τις συσχετίζουμε με δεδομένα από άλλες, πρόσφατα ανασκαμμένες θέσεις στη δυτική Μακεδονία. Η θέση κατοικήθηκε για πρώτη φορά στην Αρχαιότερη Νεολιθική (όψιμη έβδομη χιλιετία π. Χ.), παρέμεινε πυκνά κατοικημένη μέχρι τις πρώτες φάσεις της Τελικής Νεολιθικής (γύρω στο 4500 π. Χ.), και συνέχισε να κατοικείται, αν και αραιά ή κατά διαστήματα, μέχρι τη μετάβαση από την Πρώιμη στη Μέση Εποχή του Χαλκού, γύρω στο 1800 π. Χ. Στο τέλος της μακράς αυτής κατοίκησης, η τούμπα κάλυπτε περισσότερα από 80 στρέμματα και υψωνόταν μέχρι πέντε μέτρα πάνω από το φυσικό περιβάλλον της. Δίνουμε ιδιαίτερη προσοχή στα χαρακτηριστικά αυτού του περιβάλλοντος, προπαντός σε εκείνα τα οποία είναι πιθανόν να έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ιστορία της κατοίκησης της θέσης και της Κίτρινης Λίμνης στη διάρκεια του Ολoκαίνου.

Type
Articles
Information
Annual of the British School at Athens , Volume 114 , November 2019 , pp. 1 - 40
Copyright
Copyright © The Council, British School at Athens 2019 

Access options

Get access to the full version of this content by using one of the access options below. (Log in options will check for institutional or personal access. Content may require purchase if you do not have access.)

References

REFERENCES

Adrymi-Sismani, V. 2016. ‘The settlement at Mikrothives interchange and the transition from the Chalcolithic to the Early Bronze Age’, in Tsirtsoni, Z. (ed.), The Human Face of Radiocarbon: Reassessing Chronology in Prehistoric Greece and Bulgaria, 5000–3000 cal bc (Travaux de la Maison de l'Orient et de la Mediterranée Vol. 69; Lyon), 396–416.Google Scholar
Aloupi, E. 2003. “Χαρακτηρισμός χρωστικών διακοσμημένης κεραμικής από την αρχαιολογική ανασκαφή Μεγάλο Νησί Γαλάνης, Κίτρινη Λίμνη Κοζάνης” (unpublished report).Google Scholar
Andreou, S., Fotiadis, M. and Kotsakis, K. 1996. ‘Review of Aegean prehistory V: the Neolithic and Bronze Age of northern Greece’, AJA 100, 537–97.Google Scholar
Andreou, S. and Vavelidis, M. 2014. ‘So rich and yet so poor: investigating the scarcity of gold artefacts in Bronze Age northern Greece’, in Meller, H., Risch, R. and Pernicka, E. (eds), Metalle der Macht – Frühes Gold und Silber. Metals of Power – Early Gold and Silver (Halle), 451–65.Google Scholar
Antoniadis, P., Mavridou, E. and Gentzis, T. 2005. ‘The Notio Pedio (Southern Field) lignite deposit in the Ptolemaida Basin, Greece: depositional conditions as revealed through petrography’, Energy Sources 27, 1117–31.Google Scholar
Arvaniti, T., and Maniatis, Y. 2018. ‘Tracing the absolute time frame for the Early Bonze Age in the Aegean’, Radiocarbon 60, 751–73.Google Scholar
Aufgebauer, A., Panagiotopoulos, K., Wagner, B., Schaebitz, F., Viehberg, F.A., Vogel, H., Zanchetta, G., Sulpizio, R., Leng, M.J. and Damaschke, M. 2012. ‘Climate and environmental change in the Balkans over the last 17 ka recorded in sediments from Lake Prespa (Albania/F.Y.R. of Macedonia/Greece)’, Quaternary International 274, 122–35.Google Scholar
Berger, J.-F. and Guilaine, J. 2009. ‘The 8200 cal bp abrupt environmental change and the Neolithic transition: a Mediterranean perspective’, Quaternary International 200, 31–49.Google Scholar
Berger, J.-F., Lespez, L., Kuzucuoğlu, C., Glais, A., Hourani, F., Barra, A. and Guilaine, J. 2016. ‘Interactions between climate change and human activities during the early to mid-Holocene in the eastern Mediterranean basins’, Climate of the Past 12, 1847–77.Google Scholar
Bronk Ramsey, C. 2009a. ‘Bayesian analysis of radiocarbon dates’, Radiocarbon 51, 337–60.Google Scholar
Bronk Ramsey, C. 2009b. ‘Dealing with outliers and offsets in radiocarbon dating’, Radiocarbon 51, 1023–45.Google Scholar
Chapman, J., Higham, T, Slavčev, V., Gaydarska, B. and Honch, N. 2006. ‘The social context of the emergence, development and abandonment of the Varna cemetery, Bulgaria’, EJA 9, 150–83.Google Scholar
Charistos, V.D. 2010. “Μελέτη προσχωματικού χρυσού στις περιοχές Σερβίων Κοζάνης και των ποταμών Αλιάκμονα και Αξιού” (unpublished PhD thesis, University of Thessaloniki).Google Scholar
Chiari, M., Bortolotti, V., Marcucci, M., Photiadis, A., Principi, G. and Saccani, E. 2012. ‘Radiolarian biostratigraphy and geochemistry of the Koziakas massif ophiolites (Greece)’, Bulletin de la Société Géologique de France 183, 287–306.Google Scholar
Decavallas, O. 2011. ‘Etude de l'alimentation dans le domaine égéen au Néolithique et à l'Age du bronze à partir de l'analyse chimique des résidus organiques conservés dans les poteries’ (unpublished PhD thesis, Université Bordeaux 3).Google Scholar
Deshayes, J. 1970. ‘Les fouilles de Dikili Tash et l'archéologie yougoslave’, Zbornik Narodnog Muzeja u Beogradu 6, 21–46.Google Scholar
Dimakopoulou, K. 1998. “Ο Νεολιθικός θησαυρός”, in Dimakopoulou, K. (ed.), Κοσμήματα της ελληνικής προϊστορίας. Ο Νεολιθικός θησαυρός (Athens), 15–19.Google Scholar
Finné, M., Holmgren, K., Sundqvist, H.S., Weiberg, E. and Lindblom, M. 2011. ‘Climate in the eastern Mediterranean, and adjacent regions, during the past 6000 years – a review’, JAS 38, 3153–73.Google Scholar
Fotiadis, M. 1988. “Προϊστορική έρευνα στην Κίτρινη Λίμνη Ν. Κοζάνης. Μια σύντομη έκθεση”, Το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και Θράκη 2, 41–54.Google Scholar
Fotiadis, M., Greenfield, H.J. and Fowler, K.D. 2005. ‘The site’, in Greenfield and Fowler 2005, 4–16.Google Scholar
Fotiadis, M. and Hondroyanni-Metoki, A. 1993. “Κίτρινη Λίμνη. Διαχρονική σύνοψη, ραδιοχρονολογήσεις, και η ανασκαφή του 1993”, Το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και Θράκη 7, 19–30.Google Scholar
Fotiadis, M., Hondroyanni-Metoki, A., Kalogirou, A. and Ziota, C. 2000. ‘Megalo Nisi Galanis (Kitrini Limni basin) and the later Neolithic of northwestern Greece’, in Hiller, S. and Nikolov, V. (eds), Karanovo, vol. 3: Beiträge zum Neolithikum in Südosteuropa (Vienna), 217–28.Google Scholar
Geraga, M., Ioakim, C., Lykousis, V., Tsaila-Monopolis, S. and Mylona, G. 2010. ‘The high-resolution palaeoclimatic and palaeoceanographic history of the last 24,000 years in the central Aegean Sea, Greece’, Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 210, 101–15.Google Scholar
Grammenos, D. 1981 “Ανασκαφή σε οικισμό της Εποχής Χαλκού (Πρώιμης) στην Πεντάπολη του Νομού Σερρών”, ArchEph 91–153.Google Scholar
Greenfield, H.J. and Fowler, K.D. 2005. The Secondary Products Revolution in Macedonia. The Zooarchaeological Remains from Megalo Nisi Galanis, a Late Neolithic–Early Bronze Age Site in Greek Macedonia (BAR International Series Vol. 1414; Oxford).Google Scholar
Hanschmann, E. 1981. Die deutschen Ausgrabungen auf der Argissa-Magula in Thessalien IV. Die mittlere Bronzezeit (Bonn).Google Scholar
Hanschmann, E. and Milojčić, V. 1976. Die deutschen Ausgrabungen auf der Argissa-Magula in Thessalien III. Die frühe und beginnende mittlere Bronzezeit (Bonn).Google Scholar
Heurtley, W.A. 1939. Prehistoric Macedonia (Cambridge).Google Scholar
Higham, T., Chapman, J., Slanchev, V., Gaydarska, B., Honch, N., Yordanov, Y. and Dimitrova, B. 2006. ‘New perspectives on the Varna cemetery (Bulgaria) – AMS dates and social implications’, Antiquity 81, 640–54.Google Scholar
Hutchinson, R.J., Kalogirou, A., Eberhard, J.S. and Tabor, M.W. 1999. ‘Neolithic adhesive identified on pottery from Megalo Nisi Galanis, west Macedonia, Greece’ (poster paper at the 64th Annual Meeting of the Society for American Archaeology in Chicago).Google Scholar
Joyner, L. 1997. ‘Final Neolithic construction materials from Megalo Nisi Galanis, Kitrini Limni, Kozani county, Greece’ (unpublished Fitch Laboratory Internal Report).Google Scholar
Kalogirou, A. 1994. ‘Production and consumption of pottery in Kitrini Limni, west Macedonia, Greece, 4500 bc–3500 bc’ (unpublished PhD thesis, Indiana University).Google Scholar
Kalogirou, A. 1997. ‘Pottery production and craft specialization in Neolithic Greece’, in Laffineur, R. and Betancourt, P. (eds), TECHNE, Craftsmen, Craftswomen and Craftsmanship in the Aegean Bronze Age (Aegaeum Vol. 16; Liège), 11–17.Google Scholar
Karamitrou-Mentesidi, G. 1986. “Προϊστορικοί οικισμοί Κίτρινης Λίμνης (Σαριγκιόλ) Κοζάνης”, in Αμητός: τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Μανόλη Ανδρόνικο (Thessaloniki), 391–416.Google Scholar
Karamitrou-Mentesidi, G. 2005. “Μαυροπηγή 2005: λιγνιτωρυχεία και αρχαιότητες”, Το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και Θράκη 19, 511–39.Google Scholar
Karamitrou-Mentesidi, G. 2014. “Περί προϊστορικών θέσεων στη δυτική Μακεδονία: Νομοί Κοζάνης και Γρεβενών”, in Stefani, E., Merousis, N. and Dimoula, A. (eds), 1912–2012. Εκατό χρόνια έρευνας στην προϊστορική Μακεδονία, Πρακτικά διεθνούς συνεδρίου, 22–24 Νοεμβρίου 2012 (Thessaloniki), 233–50.Google Scholar
Karamitrou-Mentesidi, G., Efstratiou, N., Kaczanowska, M. and Kozłowski, J.K. 2015. ‘Early Neolithic settlement of Mavropigi in western Greek Macedonia’, Eurasian Prehistory 12, 47–116.Google Scholar
Lawson, I.T., Al-Omari, S., Tzedakis, P.C., Bryant, C.L. and Christanis, L. 2005. ‘Lateglacial and Holocene vegetation history at Nisi fen and the Boras mountains, northern Greece’, The Holocene 15, 873–87.Google Scholar
Lespez, L., Glais, A., López-Sáez, J.-A., Le Drezen, Y., Tsirtsoni, Z., Davidson, R., Birée, L. and Malamidou, D. 2016. ‘Middle Holocene rapid environmental changes and human adaptation in Greece’, Quaternary Research 85, 227–44.Google Scholar
Lespez, L., Tsirtsoni, Z., Darcque, P., Koukouli-Chryssanthaki, H., Malamidou, D., Treuil, R., Davidson, R., Kourtessi-Philippakis, G. and Oberlin, C. 2013. ‘The lowest levels at Dikili Tash, northern Greece: a missing link in the Early Neolithic of Europe’, Antiquity 87, 30–45.Google Scholar
Leusch, V., Armbruster, B., Pernicka, E. and Slavčev, V. 2015. ‘On the invention of gold metallurgy: the gold objects from the Varna I cemetery (Bulgaria) – technological consequence and inventive creativity’, CAJ 25, 353–76.Google Scholar
Magny, M., Vannière, B., Zanchetta, G., Fouache, E., Touchais, G., Petrika, L., Coussot, C., Walter-Simonnet, A.-V. and Arnaud, F. 2009. ‘Possible complexity of the climatic event around 4300–3800 cal. bp in the central and western Mediterranean’, The Holocene 19, 823–33.Google Scholar
Maniatis, Y. 2014. “Χρονολόγηση με άνθρακα−14 των μεγάλων πολιτισμικών αλλαγών στην προϊστορική Μακεδονία: πρόσφατες εξελίξεις”, in Stefani, E., Merousis, N. and Dimoula, A. (eds), 1912–2012. Εκατό χρόνια έρευνας στην προϊστορική Μακεδονία, Πρακτικά διεθνούς συνεδρίου, 22–24 Νοεμβρίου 2012 (Thessaloniki), 205–22.Google Scholar
Maniatis, Y., Kotsakis, K. and Halstead, P. 2011. “Παλιάμπελα Kολινδρού. Nέες ραδιοχρονολογήσεις της Αρχαιότερης Nεολιθικής στη Mακεδονία”, Το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και Θράκη 25, 149–56.Google Scholar
Maniatis, Y., Oberlin, C. and Tsirtsoni, Z. 2016. ‘Balkans 4000: the radiocarbon dates from archaeological contexts’, in Tsirtsoni, Z. (ed.), The Human Face of Radiocarbon. Reassessing Chronology in Prehistoric Greece and Bulgaria, 5000–3000 cal bc, (Travaux de la Maison de l'Orient et de la Méditerranée Vol. 69; Lyon), 41–65.Google Scholar
Maniatis, Y. and Ziota, C. 2011. ‘Systematic 14C dating of a unique Early and Middle Bronze Age cemetery at Xeropigado Koiladas, west Macedonia, Greece’, Radiocarbon 53, 461–78.Google Scholar
Papadakou, T., Urem-Kotsou, D. and Kotsakis, K. 2011. “Κεραμική της αρχαιότερης νεολιθικής από τα Παλιάμπελα Κολινδρού”, Το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και Θράκη 25, 157–62.Google Scholar
Peña, P. de la 2015. ‘A qualitative guide to recognize bipolar knapping for flint and quartz’, Lithic Technology 40.4, 1–16.Google Scholar
Perlès, C. 1992. ‘Systems of exchange and organization of production in Neolithic Greece’, JMA 5, 115–64.Google Scholar
Perlès, C., Quiles, A. and Valladas, H. 2013. ‘Early seventh-millennium AMS dates from domestic seeds in the Initial Neolithic at Franchthi Cave (Argolid, Greece)’, Antiquity 87, 1001–15.Google Scholar
Peyron, O., Goring, S., Dormoy, I., Kotthoff, U., Pross, J., Beaulieu, J.-L. de, Drescher-Schneider, R., Vannière, B. and Magny, M. 2011. ‘Holocene seasonality changes in the central Mediterranean region reconstructed from the pollen sequences of Lake Accesa (Italy) and Tenaghi Philippon (Greece)’, The Holocene 21, 131–46.Google Scholar
Pross, J., Kotthoff, U., Müller, U.C., Peyron, O., Dormoy, I., Schmiedl, G., Kalaitzidis, S. and Smith, A.M. 2009. ‘Massive perturbation in terrestrial ecosystems of the eastern Mediterranean region associated with the 8.2 kyr B.P. climatic event’, Geology 37, 887–90.Google Scholar
Reimer, P.J., Bard, E., Bayliss, A., Beck, J.W., Blackwell, P.G., Bronk Ramsey, C., Buck, C.B., Cheng, H., Edwards, R.L., Friedrich, M., Grootes, P.M., Guilderson, T.P., Haflidason, H., Hajdas, I., Hatté, C., Heaton, T.J., Hogg, A., Hofmann, D.L., Hughen, K.A., Kaiser, K.F., Kromer, B., Manning, S.W., Niu, M., Reimer, R.W, Richards, D.A., Scott, E.M., Southon, J.R., Staff, R.A., Turney, C.S.M. and Van der Plicht, J. 2013. ‘IntCal13 and marine13 radiocarbon age calibration curves, 0–50,000 years cal bp’, Radiocarbon 55, 1869–87.Google Scholar
Reingruber, A., Toufexis, G., Kyparissi-Apostolika, N., Anetakis, M., Maniatis, Y. and Facorellis, Y. 2017. ‘Neolithic Thessaly: radiocarbon dated periods and phases’, Documenta Praehistorica 44, 34–53.Google Scholar
Rice, P.M. 1987. Pottery Analysis: A Source Book (Chicago, IL).Google Scholar
Ridley, C. and Wardle, K.A. 1979. ‘Rescue excavations at Servia 1971–1972: a preliminary report’, BSA 74, 185–230.Google Scholar
Ridley, C., Wardle, K.A. and Mould, C.A. 2000. Servia I. Anglo-Hellenic Rescue Excavations 1971–73, Directed by Katerina Rhomiopoulou and Cressida Ridley (BSA Supp. Vol. 32; London).Google Scholar
Runnels, C., Korkuti, M., Galaty, M.L, Timpson, M.E., Whitaker, J.C., Stocker, S.R., Davis, J.L, Bejko, L. and Muçaj, S. 2004. ‘The Palaeolithic and Mesolithic of Albania: survey and excavation at the site of Kryegjata B (Frier district)’, JMA 17, 3–29.Google Scholar
Sherratt, A. 1986. ‘The pottery of phases IV and V: the Early Bronze Age’, in Renfrew, C., Gimbutas, M. and Elster, E.S. (eds), Excavations at Sitagroi. A Prehistoric Village in Northeast Greece 1 (Monumenta Archaeological Vol. 13; Los Angeles, CA), 429–73.Google Scholar
Stroulia, A. 2018a. ‘Making tools, reconstructing manufacturing processes: the celt industry of Varemeni Goulon in northern Greece’, Journal of Greek Archaeology 3, 47–74.Google Scholar
Stroulia, A. 2018b. ‘Macrolithics: ordinary things in an extraordinary place’, in Papathanasiou, A., Parkinson, W.A., Pullen, D.J., Galaty, M.L. and Karkanas, P. (eds), Neolithic Alepotrypa Cave in the Mani, Greece: In Honor of George Papathanassopoulos (Oxford), 200–41.Google Scholar
Stroulia, A. forthcoming. ‘The macrolithic industry of Platia Magoula in its Aegean Neolithic context’, in Alram-Stern, E., Gallis, K. and Toufexis, G. (eds), Platia Magoula Zarkou, vol. 1: The Neolithic Period: Environment, Stratigraphy and Architecture, Small Finds (Vienna).Google Scholar
Tartaron, T. 1989. ‘Results of the electromagnetic survey conducted in the vicinity of Megalo Nisi Galanis, Kitrini Limni’ (unpublished report).Google Scholar
Toufexis, G. 2016. ‘Palioskala. A Late Neolithic, Final Neolithic and Early Bronze Age settlement in the eastern Thessalian plain (central Greece)’, in Tsirtsoni, Z. (ed.), The Ηuman Face of Radiocarbon: Reassessing Chronology in Prehistoric Greece and Bulgaria, 5000–3000 cal bc (Travaux de la Maison de l'Orient et de la Méditerranée Vol. 69; Lyon), 361–80.Google Scholar
Treuil, R. and Tsirtsoni, Z. 2000. ‘Late Neolithic houses at Dikili Tash: a contextual approach’, in Hiller, S. and Nikolov, V. (eds), Karanovo, vol. 3: Beiträge zum Neolithikum in Südosteuropa (Vienna), 213–16.Google Scholar
Tsirtsoni, Z. 1999. ‘Les poteries du début du Néolithique Récent en Macédoine: les hommes et leurs vases’ (unpublished PhD thesis, Université de Paris I – Panthéon-Sorbonne).Google Scholar
Tsirtsoni, Z. 2000. “Η κεραμική της νεότερης νεολιθικής περιόδου από τον γαλλικό τομέα των πρόσφατων ανασκαφών (1986–1996) στο Ντικιλί Τας (Φίλιπποι Ν. Καβάλας)”, Το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και Θράκη 14, 45–54.Google Scholar
Urem-Kotsou, D. 2006. “Νεολιθική κεραμική του Μακρυγιάλου. Διατροφικές συνήθειες και οι κοινωνικές διαστάσεις της κεραμικής” (unpublished PhD thesis, University of Thessaloniki).Google Scholar
Urem-Kotsou, D., Dimoula, A., Elezi, G., Papadakou, T., Papaioannou, A., Saridaki, N., Siamidou, I., Silva, T., Tzemopoulou, E. and Kotsakis, K. 2017. ‘Patterns in contemporaneous ceramic traditions: inter-regional relations between Thessaly and Macedonia during the Early and Middle Neolithic’, in Sarris, A., Kalogiropoulou, E., Kalayici, T. and Karimali, E. (eds), Communities, Landscapes and Interaction in Neolithic Greece (Ann Arbor, MI), 324–38.Google Scholar
Urem-Kotsou, D., Kotsakis, K., Chrysostomou, A., Vouzara, G., Saridaki, N., Papadakou, T., Papaioannou, A. and Poloukidou, C. 2014a. “Πρώτοι γεωργοί και κτηνοτρόφοι στην Αλμωπία: ένας οικισμός της Μέσης Νεολιθικής στην Άψαλο”, in Chrysostomou, A. and Chrysostomou, P. (eds), Η Έδεσσα και η περιοχής της – ιστορία και πολιτισμός. Γ΄ Πανελλήνιο Επιστημονικό Συμπόσιο 11–12 Δεκεμβρίου 2010 (Edessa), 129–36.Google Scholar
Urem-Kotsou, D., Mitkidou, S., Dimitrakoudi, E., Kokkinos, N. and Ntinou, M. 2018. ‘Following their tears: production and use of plant exudates in the Neolithic of north Aegean and the Balkans’, Quaternary International 496, 68–79.Google Scholar
Urem-Kotsou, D., Papaioannou, A., Papadakou, T., Saridaki, N. and Intze, Z. 2014b. ‘Pottery and stylistic boundaries: Early and Middle Neolithic pottery in Macedonia’, in Stefani, E., Merousis, N. and Dimoula, A. (eds), 100 χρόνια έρευνας της προϊστορικής Μακεδονίας (Thessaloniki), 505–17.Google Scholar
Vavelidis, M. and Andreou, S. 2008. ‘Gold and gold working in Late Bronze Age northern Greece’, Naturwissenschaften 95, 361–6.Google Scholar
Vitelli, K.D. 1999. Franchthi Neolithic Pottery vol. 2: The Later Neolithic Ceramic Phases 3 to 5 (Excavations at Franchthi Cave, Greece, Vol. 10; Bloomington, IN and Indianapolis, IN).Google Scholar
Weiberg, E., Bevan, A., Kouli, K., Katsianis, M., Woodbridge, J., Bonnier, A., Engel, M., Finné, M., Fyfe, R., Maniatis, Y., Palmisano, A., Panajiotidis, S., Roberts, N. and Shennan, S. 2019. ‘Long-term trends of land use and demography in Greece: a comparative study’, The Holocene 29, 742–60.Google Scholar
Yiouni, P. 1996. ‘The Early Neolithic pottery: technology, analysis and comparison with other Neolithic ceramic materials’, in Rodden, R. and Wardle, K.A. (eds), Nea Nikomedeia: The Excavation of an Early Neolithic Village in Northern Greece 1961–1964, vol. 1: The Excavation and the Ceramic Assemblage (BSA Supp. Vol. 25; London), 55–193.Google Scholar
Yiouni, P. 2001. ‘Surface treatment of Neolithic vessels from Macedonia and Thrace’, BSA 96, 2–28.Google Scholar
Yiouni, P., Koukouli-Chrysanthaki, C. and Ploumis, P. 1994. “Τεχνολογική ανάλυση της Nεολιθικής κεραμικής από τον Προμαχώνα-Topolniča”, Το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και Θράκη 8, 343–8.Google Scholar
Zimmermann, T. 2007. ‘Anatolia and the Balkans, once again: ring-shaped idols from western Asia and a critical reassessment of some “Early Bronze Age” items from İkiztepe, Turkey’, OJA 26, 25–33.Google Scholar
Ziota, C. 2007. “Ταφικές πρακτικές και κοινωνίες της Εποχής του Χαλκού στη Δυτική Μακεδονία. Τα νεκροταφεία στην Κοιλάδα και στις Γούλες Κοζάνης” (unpublished PhD thesis, University of Thessaloniki).Google Scholar
Ziota, C. 2014. “Ο οικισμός του Κλείτου Κοζάνης στο ευρύτερο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον της Νεότερης και Τελικής Νεολιθικής περιόδου”, in Stefani, E., Merousis, N. and Dimoula, A. (eds), 1912–2012. Εκατό χρόνια έρευνας στην προϊστορική Μακεδονία, Πρακτικά διεθνούς συνεδρίου, 22–24 Νοεμβρίου 2012 (Thessaloniki), 323–36.Google Scholar
Supplementary material: File

Fotiadis et al. supplementary material

Fotiadis et al. supplementary material 1
Download Fotiadis et al. supplementary material(File)
File 33.7 MB
Supplementary material: File

Fotiadis et al. supplementary material

Fotiadis et al. supplementary material 2

Download Fotiadis et al. supplementary material(File)
File 34.6 MB