Hostname: page-component-586b7cd67f-dlnhk Total loading time: 0 Render date: 2024-11-28T17:15:05.444Z Has data issue: false hasContentIssue false
  • English
  • Français

A SANCTUARY OF THE GEOMETRIC PERIOD IN ANCIENT HELIKE, ACHAEA1

Published online by Cambridge University Press:  25 November 2011

Erophile Kolia
Erophile Kolia*
Affiliation:
6th Ephorate of Prehistoric and Classical Antiquities, Patras
*
[email protected]
Get access Rights & Permissions [Opens in a new window]

Abstract

The article presents an apsidal temple excavated by the 6th Ephorate of Prehistoric and Classical Antiquities at Nikoleika, in the chora of ancient Helike. The building was erected at the end of the eighth century, after levelling which probably destroyed a Protogeometric construction. A mudbrick altar erected in the first half of the eighth century lay buried beneath the temple floor: offerings and faunal remains from the altar area are presented, noting evidence for ritual dining. A terminus ante quem for the abandonment of the Geometric temple is provided by mid sixth-century architectural terracottas, presumably from its successor.

Ιερό της Γεωμετρικής Περιόδου στην αρχαία Ελίκη του Ν. Αχαϊας

Το άρθρο παρουσιάζει έναν αψιδωτό ναό που ανασκάφηκε από τη ΣΤ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στα Νικολέικα, στη χώρα της αρχαίας Ελίκης. Η ανέγερση του κτιρίου τοποθετείται στα τέλη του 8ου αιώνα π.Χ., μετά την ισοπέδωση του χώρου που πιθανώς κατέστρεψε μια Πρωτογεωμετρική κατασκευή. Ένας πλίνθινος βωμός, που χρονολογείται στο πρώτο μισό του 8ου αιώνα, βρίσκεται κάτω από το δάπεδο του ιερού: οι προσφορές και τα κατάλοιπα οστών ζώων αποτελούν ένδειξη τελετουργικών γευμάτων. Το χρονολογικό όριο για την εγκατάλειψη του ιερού της Γεωμετρικής περιόδου παρέχουν οι αρχιτεκτονικές κέραμοι των μέσων του 6ου αιώνα, που προέρχονται πιθανώς από το μεταγενέστερο ναό.

Type
Articles
Information
Annual of the British School at Athens , Volume 106 , November 2011 , pp. 201 - 246
Copyright
Copyright © The Council, British School at Athens 2011

Access options

Get access to the full version of this content by using one of the access options below. (Log in options will check for institutional or personal access. Content may require purchase if you do not have access.)

Footnotes

1

I express sincere thanks to the Institute for Aegean Prehistory (INSTAP) for financial support without which study of the temple would not have been possible. I also thank Professors Alexander Mazarakis-Ainian, Ernst-Ludwig Schwandner, Eva Bournia and Nota Kourou for their crucial suggestions and advice. I wish to express my warmest thanks to the Director of the British School at Athens, Professor Catherine Morgan, for her invaluable help during the preparation of this article. A decisive contribution has been made by Anastasia Gadolou, who is responsible for the publication of the portable finds, while Jean-Sebastian Gros is studying the cooking vessels, Eleni Psathi the faunal remains and Evi Margariti the organic remains. Thanks are due to Nikos Petropoulos, who prepared most of the plans, as well as to my husband, Vasilis Kyrkos, who conserved the finds and took part in the excavation. The excavation team included the archaeologists Evgenia Poulimenou, Athina Pitta, Anna Karachaliou and Nikos Petropoulos.

References

BIBLIOGRAPHY

Auberson, P. and Schefold, K. 1972. Führer durch Eretria (Bern).Google Scholar
Bérard, C. 1982. ‘Le premier temple de la cité grecque’, Antike Kunst 25, 90–2.Google Scholar
Boardman, J. 1963. ‘Artemis Orthia and chronology’, Annual of the British School at Athens 58, 1–7.CrossRefGoogle Scholar
Bölte, J. 1912. ‘Helike’, Realencyclopädie der Klassischen Altertumswissenschaft 7, 2858.Google Scholar
Burkert, W. 1977. Griechische Religion der archaischen und klassischen Epoche (Stuttgart).Google Scholar
Coldstream, J.N. 1977. Geometric Greece (London).Google Scholar
Dekoulakou, I. 1982, “Κεραμική 8ου και 7ου αι. π.Χ. από τάφους της Αχαίας και της Αιτωλίας”, Annuario della Scuola Archeologica di Atene 60 (N.S. XLIV), 219–36.Google Scholar
Dunbabin, T.J. 1962. Perachora. The Sanctuaries of Hera Akraia and Limenia. Excavations of the British School of Archaeology at Athens 1930–1933 II. Pottery, Ivories, Scarabs and Other Objects from the Votive Deposit of Hera Limenia (Oxford).Google Scholar
Eder, B. and Wagner, H. 2008. ‘Das homerische Brandopfer’, in Hattler, C. (ed.), Zeit der Helden. Die ‘dunklen Jahrhunderte’ Griechenlands 1200 – 700 v. Chr. (Augsburg), 199–210.Google Scholar
Ekroth, G. 2002. The Sacrificial Rituals of Greek Hero-Cults in the Archaic to the Early Hellenistic periods (Liège).CrossRefGoogle Scholar
Fagerström, K. 1988. Greek Iron Age Architecture: Developments through Changing Times (Gothenburg).Google Scholar
Felsch, R.C.S. 1987. ‘Kalapodi. Bericht über die Grabungen im Heiligtum der Artemis Elaphebolos und des Apollon von Hyampolis 1978–1982’, Αrchäologischer Αnzeiger 102, 1–99.Google Scholar
Felsch, R.C.S. 1991. ‘Tempel und Altäre im Heiligtum der Artemis Elaphebolos von Hyampolis bei Kalapodi’, in Etienne, R. and Le Dinahet, M.-Th. (eds), L'espace sacrificiel dans les civilisations méditerranéennes de l'antiquité (Paris), 85–91.Google Scholar
Felsch, R.C.S. 2007. Kalapodi II. Ergebnisse der Ausgrabungen im Heiligtum der Artemis und des Apollon von Hyampolis in der antiken Phokis (Mainz).Google Scholar
Felsch, R.C.S., Kienast, H.J., and Schuler, H. 1980. ‘Apollon und Artemis oder Artemis und Apollon? Bericht von der Grabungen im neu entdecken Heiligtum bei Kalapodi, 1973–1977’, Archaölogischer Anzeiger 38–123.Google Scholar
Forster, E.S. and Furley, D.T. 1955. Aristotle: On the Sophistical Refutations, On Coming-to-be and Passing-away, On the Cosmos (Cambridge, Mass.).Google Scholar
Foxhall, L. 2008. ‘Frauen der Helden – heldenhafte Frauen’, in Hattler, C. (ed.), Zeit der Helden. Die ‘dunklen Jahrhunderte’ Griechenlands 1200 – 700 v. Chr. (Augsburg), 110–18.Google Scholar
Gadolou, A. 2008. Η Αχαία στους πρώιμους ιστορικούς χρόνους. Κεραμική παραγωγή και έθιμα ταφής (Athens).Google Scholar
Heilmeyer, W.-D. 1972. Olympische Forschungen VII. Frühe olympische Tonfiguren (Berlin).Google Scholar
Huber, S. 2003. Eretria XIV. L'Aire sacrificielle au nord du Sanctuaire d'Apollon Daphnéphoros, Un rituel des époques géometrique et archaique (Athens).Google Scholar
Katsonopoulou, D. 1991. “Αρχαία Ελίκη, Ιστορία και σύγχρονη έρευνα”, in Rizakis, A. (ed.), Achaia und Elis in der Antike (Μελετήματα 13; Athens), 227–34.Google Scholar
Katsonopoulou, D. 1998a. “Τοπογραφικά της Αιγιαλείας”, in Katsonopoulou, D., Soter, S. and Schilardi, D. (eds), Helike II. Αρχαία Ελίκη και Αιγιάλεια/Ancient Helike and Aigialeia. Πρακτικά Β΄ Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου, Αίγιον, 1–3 Δεκεμβρίου 1995 (Athens), 47–52.Google Scholar
Katsonopoulou, D. 1998b. “Η πρώτη ανασκαφή στην Ελίκη: Κτήμα Κλωνή μία εισαγωγική παρουσίαση”, in Katsonopoulou, D., Soter, S. and Schilardi, D. (eds), Helike II. Αρχαία Ελίκη και Αιγιάλεια/Ancient Helike and Aigialeia. Πρακτικά Β΄ Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου, Αίγιον, 1–3 Δεκεμβρίου 1995 (Athens), 125–45.Google Scholar
Katsonopoulou, D. 2002. ‘Helike and her territory in the light of new discoveries’, in Greco, E. (ed.), Gli Achei e l'Identità etnica degli Achei d'Occidente, Atti del Convegno Internazionale di Studi, Fondazione Paestum (Tekmeria 3; Paestum/Athens), 205–15.Google Scholar
Katsonopoulou, D. 2005. ‘Test excavations in the Helike delta in 2000’, in Katsonopoulou, D., Soter, S. and Koukouvelas, I. (eds), Helike III. Αρχαία Ελίκη και Αιγιάλεια/Ancient Helike and Aigialeia. Aρχαιολογικοί χώροι σε γεωλογικά ενεργές περιοχές/Archaeological Sites in Geologically Active Regions: πρακτικά Γ΄ Διεθνούς επιστημονικού συνεδρίου, Νικολαίϊκα Διακοπτού, 6–9 Οκτωβρίου 2000 (Athens), 33–6.Google Scholar
Kolia, E. 2002. “Νικολέικα, Οικόπεδο Κων/νου Πράσινου”, Αρχαιολογικόν Δελτίον 57, Χρονικά (forthcoming).Google Scholar
Kolia, E. 2006. “Νικολέικα, Οικόπεδο Παρασκευής Καραχάλιου-Αθανασίου Κομνηνού”, Αρχαιολογικόν Δελτίον, Χρονικά (forthcoming).Google Scholar
Kolia, E. and Gadolou, A. 2007. “Ναός γεωμετρικών χρόνων στην περιοχή της αρχαίας Ελίκης”, Αρχαιολογία και Τέχνες 104, 71–3.Google Scholar
Kolia, E. and Gadolou, A. 2011. “Ναός γεωμετρικών χρόνων στα Νικολαίϊκα Αχαίας”, in Mazarakis-Ainian, A. (ed.), The ‘Dark Ages’ Revisited. Proceedings of an International Conference in Memory of William D.E. Coulson, Volos, 14–17 June 2007 (Volos), 147–65.Google Scholar
Konsolaki, E. 2002. ‘A Mycenaean sanctuary on Methana’, in Hägg, R. (ed.), Peloponnesian Sanctuaries and Cults. Proceedings of the 9th International Symposium at the Swedish Institute at Athens 11–13 June 1994 (Stockholm), 25–36.Google Scholar
Kourou, N. Bozana. 1978. “Ταφικό σύνολο από την περιοχή του Αιγίου”, in ΣΤΗΛΗ, Τόμος εις μνήμην Νικολάου Κοντολέοντος (Athens), 303–17.Google Scholar
Kron, U. 1988. ‘Kultmahle im Heraion von Samos. Versuch einer Rekonstruktion’, in Hägg, R., Marinatos, N. and Nordquist, G.C. (eds), Early Greek Cult Practice. Proceedings of the 5th International Symposium at the Swedish Institute at Athens, 26–29 June 1986 (Stockholm), 135–47.Google Scholar
Kyrieleis, H. 2006. Olympische Forschungen 31. Anfänge und Frühzeit des Heiligtums von Olympia. Die Ausgrabungen am Pelopion 1987–1996 (Berlin).Google Scholar
Langdon, S. 1989. ‘The return of the horse-leader’, American Journal of Archaeology 93, 185–201.CrossRefGoogle Scholar
Laux, F. 1973. Prähistorische Bronzefunde XIV.1. Die Fibeln in Niedersachsen (Munich).Google Scholar
Lebesi, A. 1985. Το ιερό του Ερμή και της Αφροδίτης στη Σύμη Βιάννου Ι. Χάλκινα κρητικά τορεύματα (Athens).Google Scholar
Lohmann, H. 2007. ‘Forschungen und Ausgrabungen in der Mykale 2001–2006’, Istanbuler Mitteilungen 57, 59–178.Google Scholar
Marangou, L. 1999. ‘The Acropolis sanctuary of Minoa on Amorgos: Cult practice from the 8th to the 3rd century B.C.’, in Hägg, R. (ed.), Ancient Greek Cult Practice from the Archaeological Evidence. Proceedings of the 4th International Seminar on Greek Cult, Swedish Institute at Athens, 22–24 October 1993 (Stockholm), 9–26.Google Scholar
Mazarakis-Ainian, A. 1985. ‘Contribution à l’étude de l'architecture religieuse grecque des âges obscurs', L'Antiquité Classique 54, 5–47.CrossRefGoogle Scholar
Mazarakis-Ainian, A. 1988. ‘Early Greek temples: Their origin and function’, in Hägg, R., Marinatos, N., and Nordquist, G.C. (eds), Proceedings of the Fifth International Symposium at the Swedish Institute at Athens, 26–29 June 1986 (Stockholm), 106–19.Google Scholar
Mazarakis-Ainian, A. 1997. From Rulers' Dwellings to Temples: Architecture, Religion and Society in Early Iron Age Greece (1100–700 b.c.) (Studies in Mediterranean Archaeology CXXI; Jonsered).Google Scholar
Morgan, C. 1999. Isthmia VIII. The Late Bronze Age Settlement and Early Iron Age Sanctuary (Princeton).Google Scholar
Moschonissioti, S. 1998. ‘Excavation at ancient Mende’, in Bats, M. and d'Agostino, B. (eds), Euboica. L' Eubea e la presenza euboica in Calcidica e in Occidente, Atti del Convegno Internazionale di Napoli 13–16 novembre 1996 (Naples), 255–71.Google Scholar
Mylonopoulos, I. 2003. Πελοπόννησος οικητήριον Ποσειδώνος. Heiligtümer und Kulte des Poseidon auf der Peloponnes (Liège).Google Scholar
Neeft, C.W. 1981. ‘Observations on the Thapsos class’, Mélanges de l'École Française de Rome. Antiquité 93, 7–88.CrossRefGoogle Scholar
Osanna, M. 1996. Sanctuari e culti dell'Acaia antica (Naples).Google Scholar
Papachatzis, N. 1980. Παυσανίου Ελλάδος Περιήγησις, Αχαϊκά-Αρκαδικά (Athens).Google Scholar
Papapostolou, I.A. 1978. “Αρχαιότητες και μνημεία Αχαΐας”, Αρχαιολογικόν Δελτίον 33, Χρονικά, 79–102.Google Scholar
Papapostolou, I.A. 2008. Θέρμος. Το Μέγαρο Β και το πρώιμο Ιερό, Η ανασκαφή 1992 – 2003 (Athens).Google Scholar
Pemberton, E. 1989. Corinth XVIII, i. The Sanctuary of Demeter and Kore. The Greek Pottery (Princeton).Google Scholar
Petropoulos, M. 1985. Αρχαιολογικόν Δελτίον 40, Χρονικά, 123–7.Google Scholar
Petropoulos, M. 1987–8. “Τρίτη ανασκαφική περίοδος στο Άνω Μαζαράκι (Ρακίτα) Πατρών”, in Πελοποννησιακά. Πρακτικά του Γ΄ Διεθνούς Συνεδρίου Πελοποννησιακών Σπουδών, Καλαμάτα 1985 (Athens), 81–96.Google Scholar
Petropoulos, M. 1990. “Αρχαιολογικές έρευνες στην Αχαία”, in Panitsas, K.G. (ed.), Τόμος Τιμητικός Κ.Ν. Τριανταφύλλου, vol. 1 (Patras), 510–13.Google Scholar
Petropoulos, M. 1992–3. “Περίπτερος αψιδωτός γεωμετρικός ναός στο Άνω Μαζαράκι (Ρακίτα) Πατρών”, in Πελοποννησιακά. Πρακτικά του Δ΄ Διεθνούς Συνεδρίου Πελοποννησιακών Σπουδών, Κόρινθος, 9–16 Σεπτεμβρίου 1990, vol. 2 (Athens), 141–58.Google Scholar
Petropoulos, M. 1995a. “Ελίκη”, Αρχαιολογία και Τέχνες 54, 9.Google Scholar
Petropoulos, M. 1995b. “Περιοδείες – εντοπισμοί αρχαιοτήτων – άλλες εργασίες”, Αρχαιολογικόν Δελτίον 50, Χρονικά, 231–8.Google Scholar
Petropoulos, M. 1996. “Νικολέικα”, Αρχαιολογικόν Δελτίον 51, Χρονικά, 240.Google Scholar
Petropoulos, M. 1997. “Νεότερα στοιχεία από την ανασκαφή Γεωμετρικού ναού στο Άνω Μαζαράκι (Ρακίτα) Πατρών”, in Πελοποννησιακά. Πρακτικά του Ε΄ Διεθνούς Συνεδρίου Πελοποννησιακών Σπουδών, Άργος-Ναύπλιον 6–10 Σεπτεμβρίου 1995, vol. 2 (Athens), 165–92.Google Scholar
Petropoulos, M. 2002. ‘The Geometric temple at Ano Mazaraki (Rakita) in Achaia’, in Greco, E. (ed.), Gli Achei e l' Identità etnica degli Achei d' Occidente, Atti del Convegno Internazionale di Studi, Fondazione Paestum (Tekmeria 3; Paestum/Athens), 143–64.Google Scholar
Petropoulos, M. 2006. “Ρακίτα-Νικολέικα-Ελίκη-Σαλμενίκο”, in Kazakou, M. and Zapheiropoulou, N. (eds), Πρακτικά, Α΄ Αρχαιολογική Σύνοδος Νότιας και Δυτικής Ελλάδος, Πάτρα 9–12 Ιουνίου 1996 (Athens), 37–44.Google Scholar
Petropoulos, M. 2007. ‘A Mycenaean cemetery at Nikoleika near Aigion of Achaia’, in Deger-Jalkotzy, S. and Zavadil, M. (eds), LH III Chronology and Synchronisms II. LH III C Middle. Proceedings of the International Workshop held at the Austrian Academy of Sciences at Vienna, October 29th and 30th, 2004 (Vienna), 253–86.Google Scholar
Popham, M.R. and Lemos, I.S. 1996. Lefkandi III: The Toumba Cemetery. The Excavations of 1981, 1984, 1986 and 1992–1994 (British School at Athens supp. vol. 29; London).Google Scholar
Puillon-Boblaye, M.E. 1836. Recherches géographiques sur les ruines de la Morée (Paris).Google Scholar
Rhodes, R. 1987. ‘Early Corinthian architecture and the origins of the Doric order’, American Journal of Archaeology 91, 477–80.CrossRefGoogle Scholar
Riemer, H. 2005. Die Aschenaltäre aus dem Reitia-Heiligtum von Este – Gli altari di ceneri del Sanctuario di Reitia a Este (Mainz).Google Scholar
Rizakis, A. 1995. Achaie I. Sources textuelles et histoire régionale (Μελετήματα 20; Athens).Google Scholar
Robinson, D.M. 1950. Vases Found in 1934 and 1938, The Excavations at Olynthus XIII (Baltimore/London).Google Scholar
Rupp, D.W. 1974. ‘The Greek Altars of the Northeastern Peloponnese, ca. 750/725 B.C.–ca. 300/275 B.C.’ (PhD dissertation, Bryn Mawr College).Google Scholar
Rupp, D.W. 1983. ‘Reflections on the development of altars in the eighth century B.C.’, in Hägg, R. (ed.), The Greek Renaissance of the Eighth Century B.C.: Tradition and Innovation. Proceedings of the Second International Symposium at the Swedish Institute in Athens, 1–5 June 1981 (Stockholm), 101–7.Google Scholar
Rupp, D.W. 1991. ‘The altars of southern Greece: A typological analysis’, in Etienne, R. and Le Dinahet, M.-Th. (eds), L'espace sacrificiel dans les civilisations méditerranéennes de l'Antiquité (Paris), 303–6.Google Scholar
Sahin, M.C. 1972. Die Entwicklung der griechischen Monumentaltäre (Bonn).Google Scholar
Schachermeyr, F. 1950. Poseidon und die Entstehung des griechischen Götterglaubens (Salzburg).Google Scholar
Shaw, J.W. and Shaw, M.C. 2000. Kommos IV. The Greek Sanctuary Part 1 (Princeton).Google Scholar
Simantoni-Bournia, E. 2000. ‘Les premières phases du sanctuaire d'Hyria d'après les objets retrouvés’, Revue Archéologique, 209–19.Google Scholar
Sinn, U. 1981. ‘Das Heiligtum der Artemis Limnatis bei Kombothekra’, Athenische Mitteilungen 96, 25–71.Google Scholar
Sparkes, B.A. and Talcott, L. 1970. The Athenian Agora XII. Black and Plain Pottery of the 6th, 5th and 4th centuries B.C. (Princeton).Google Scholar
Stampolidis, N.S. (ed.) 2004. Eleutherna: Polis – Acropolis – Necropolis (Athens).Google Scholar
Sundwall, J. 1943. Die älteren italischen Fibeln (Berlin).Google Scholar
Williams, C.K. II. 1970. ‘Corinth, 1969: Forum area’, Hesperia 39, 1–39.Google Scholar
Wüst, E. 1953. ‘Poseidon’, Realencyclopädie der Klassischen Altertumswissenschaft 43, 446.Google Scholar
Xinopoulos, P.K. 1912. Το Αίγιον διά μέσου των αιώνων (Athens).Google Scholar
Yavis, C.G. 1949. Greek Altars: Origins and Typology (Saint Louis).Google Scholar